Zonnepanelen: energiebron of bron van zorg?

In de energietransitie spelen zonnepanelen en ledverlichting een belangrijke rol. Door goede kwaliteit van materialen en een correcte aanleg van systemen, voorkom je storende effecten door deze apparatuur. Over dit onderwerp ging het vierde webinar van het symposium Opstap naar weerbaarheid 2021.

Actieve componenten zoals omvormers (inverters), MPP-trackers en micro-omvormers in een zonnepaneelinstallatie (PV-installatie) kunnen verstoring veroorzaken door slechte kwaliteit van onderdelen van de installatie. Daarnaast kan verkeerde aanleg van de kabels van de installatie ervoor zorgen dat er storingen ontstaan. Een installateur die bezuinigt op koper kan onbedoeld een antenne creëren die een signaal uitzendt. Dit signaal kan een frequentie van bijvoorbeeld radiozendamateurs of radio-omroep verstoren.

Voorkom etherafval in de energietransitie

Door de energietransitie wordt het steeds drukker in de ether. Er komen niet alleen zeer veel (onmisbare) zonnepanelen bij, maar denk ook aan accupakketten voor energieopslag. Om alle apparaten naar behoren te kunnen laten werken, ziet Agentschap Telecom erop toe dat de ether zo schoon mogelijk blijft en etherafval voorkomen wordt.

Dit begint bij producten die voldoen aan de Europese eisen. Wij zetten in op bewustwording bij fabrikanten en importeurs over het belang van producten die niet teveel storing veroorzaken, voldoende immuun zijn voor een bepaalde mate van storing en geen gevaar vormen voor de veiligheid en gezondheid. Daarnaast wil het agentschap installateurs ertoe aanzetten PV-installaties storingsvrij aan te leggen. Met enkel strengere producteisen komen we er niet. Het gaat om de balans en om bewustwording.

Voorkomen van storing is een samenspel tussen fabrikanten, importeurs en installateurs. Holland Solar werkt hier hard aan, samen met Techniek Nederland. Naast het beperken van storende apparaten, ziet de branche ook een rol voor fabrikanten en importeurs van de ontvangende apparatuur en netwerken om met een hogere ruisvloer om te kunnen gaan. Agentschap Telecom beaamt het belang van robuustheid van apparatuur, maar zet met name in op zo min mogelijk etherafval, zodat apparatuur bruikbaar blijft.

Sprekers webinar

In dit webinar ging onze presentator Maarten Bouwhuis in gesprek met:

  • Leon Straathof, adviseur netinfrastructuur en -regulering Holland Solar
  • Erik Lucas, hoofd markttoezicht Agentschap Telecom

Webinar terugkijken

Heeft u het webinar gemist? Of was u erbij, maar wil u graag bepaalde stukken terugkijken? U vindt hier een opname van het webinar: Zonnepanelen: energiebron of bron van zorg?

1    00:00:19:24    00:00:22:09
Een welgemeend goedemiddag.
Fijn dat u kijkt.

2    00:00:22:12    00:00:26:03
U kijkt naar het symposium Opstap naar
Weerbaarheid van het Agentschap Telecom.

3    00:00:26:06    00:00:28:08
Namens hen zeer welkom.

4    00:00:28:11    00:00:32:01
En u bent aangeschoven
voor alweer het vierde webinar van deze dag.

5    00:00:32:04    00:00:33:18
Sommigen van u kijken ze allemaal...

6    00:00:33:21    00:00:37:04
maar velen van u hebben zich ook
specifiek aangemeld voor dit webinar.

7    00:00:37:07    00:00:40:06
Van harte welkom. Fijn dat u kijkt.

8    00:00:40:09    00:00:44:10
Mijn naam is Maarten Bouwhuis,
ik ben uw host, dagvoorzitter.

9    00:00:44:13    00:00:47:14
Ik werk als dagvoorzitter, presentator,
coronatijd vooral online...

10    00:00:47:17    00:00:50:03
en als presentator van BNR Nieuwsradio.

11    00:00:50:06    00:00:53:10
We gaan het hebben over zonnepanelen,
en de centrale vraag is:

12    00:00:53:13    00:00:58:21
Die zonnepanelen, is dat nou vooral een
energiebron, of toch ook een bron van zorg?

13    00:00:58:24    00:01:00:15
Want er is nogal wat aan de hand...

14    00:01:00:18    00:01:03:12
als het gaat bijvoorbeeld
over storingen in de ether...

15    00:01:03:15    00:01:07:05
die zonnepaneelinstallaties
kunnen veroorzaken.

16    00:01:07:08    00:01:08:14
Het is in ieder geval dusdanig...

17    00:01:08:17    00:01:11:22
dat het Agentschap Telecom
zich daar druk over maakt...

18    00:01:12:00    00:01:16:17
en heel graag dus daar
het komende half uur dit webinar aan wijdt.

19    00:01:16:20    00:01:21:02
Nou, dat gaan we samen doen met de gasten
die straks bij mij aan tafel zitten...

20    00:01:21:05    00:01:26:01
maar toch vooral ook met u,
want Eelco Vriezekolk is bij mij.

21    00:01:26:04    00:01:29:10
Hij is mijn steun en toeverlaat
in de interactie.

22    00:01:29:13    00:01:31:13
Dat is toch een van de voordelen
van de coronatijd...

23    00:01:31:16    00:01:33:06
dat we het echt interactief kunnen doen...

24    00:01:33:09    00:01:35:07
terwijl u lekker thuis zit
aan uw kopje koffie...

25    00:01:35:10    00:01:38:15
wellicht wel onder uw eigen zonnepanelen
die op uw dak liggen.

26    00:01:38:18    00:01:40:22
Ik heb er tien,
dus ik ben heel benieuwd naar dit gesprek...

27    00:01:41:00    00:01:42:21
maar Eelco Vriezekolk
zorgt voor de interactie...

28    00:01:42:24    00:01:45:18
en ik geef Eelco heel graag het woord.

29    00:01:45:21    00:01:49:07
Ja, dank je wel, Maarten. Ik ben dus,
zoals gezegd, Eelco Vriezekolk...

30    00:01:49:10    00:01:51:24
en ik ben vandaag uw stem, hier aan tafel.

31    00:01:52:02    00:01:55:13
Want we maken het interactief,
en dat doen we op verschillende manieren.

32    00:01:55:16    00:01:59:10
Om te beginnen, ziet u
naast dit scherm ergens een chatfunctie.

33    00:01:59:13    00:02:03:08
Zet u vooral in de chat al uw opmerkingen
of vragen of andere bijdragen...

34    00:02:03:11    00:02:06:08
aan de discussie
die zo meteen aan tafel gaat plaatsvinden.

35    00:02:06:11    00:02:09:21
Ik breng vervolgens
die punten namens u in in het gesprek...

36    00:02:09:24    00:02:13:02
en dat doe ik niet alleen. Ik heb een heel
team van moderatoren achter mij zitten...

37    00:02:13:05    00:02:14:14
die mij daarbij helpen.

38    00:02:14:17    00:02:18:11
Dus alle bijdragen die u heeft
vanuit uw kennis of vanuit uw interesse...

39    00:02:18:14    00:02:21:15
zet hem in de chat,
en dan zet ik hem hier aan tafel door.

40    00:02:21:18    00:02:24:07
Naast de chat
hebben we ook af en toe een opiniepeiling...

41    00:02:24:10    00:02:28:04
om uw mening tegenover
die van de mensen aan tafel te zetten.

42    00:02:28:07    00:02:30:01
En de makkelijkste manier
om dat uit te leggen...

43    00:02:30:04    00:02:33:04
is om gewoon de eerste poll
maar eventjes te starten.

44    00:02:33:07    00:02:36:17
Die verschijnt vanzelf bij u in beeld,
dus u ziet hem nu verschijnen...

45    00:02:36:20    00:02:38:06
en de vraag luidt als volgt:

46    00:02:38:09    00:02:41:24
Hoe is uw verbinding met het zonnepaneel?

47    00:02:42:02    00:02:45:07
Hoe bent u verbonden daarmee?
Wat is uw relatie?

48    00:02:45:10    00:02:49:09
Bent u producent of verkoper?
Klik dan op antwoord A.

49    00:02:49:12    00:02:52:13
Bent u installateur,
klik dan nu op antwoord B.

50    00:02:52:16    00:02:55:18
Bent u een beleidsmaker,
dan kan u kiezen voor C...

51    00:02:55:21    00:02:58:22
en bent u zendamateur,
dan willen we dat ook graag weten.

52    00:02:59:00    00:03:00:22
Kiest u dan eventjes voor optie D.

53    00:03:01:00    00:03:03:04
Dus maak nu uw keuze.
Ik wil er niet te lang mee wachten...

54    00:03:03:07    00:03:10:03
dus ga nu eventjes naar het scherm
en klik op A of B of C of D.

55    00:03:10:06    00:03:13:15
A als u producent bent of verkoper,
B: installateur...

56    00:03:13:18    00:03:17:15
C: beleidsmaker of D: zendamateur.

57    00:03:17:18    00:03:21:02
Ik zie de antwoorden binnenkomen.
We hebben nog niet iedereen binnen.

58    00:03:21:05    00:03:22:09
Ik geef u nog even de tijd...

59    00:03:22:12    00:03:24:18
maar alstublieft,
zorg ervoor dat er wat tempo in zit...

60    00:03:24:21    00:03:29:10
want we willen u natuurlijk niet onthouden
van de sprekers hier aan tafel.

61    00:03:29:13    00:03:33:09
Goed, dan denk ik dat we de meeste
antwoorden inmiddels wel binnen hebben.

62    00:03:33:12    00:03:36:18
Dan sluiten we de poll
en daarna kunt u ook niet meer antwoorden.

63    00:03:36:21    00:03:39:00
En de resultaten zijn als volgt:

64    00:03:39:03    00:03:43:17
We hebben helaas vandaag geen installateurs
in het deelnemerspubliek zitten.

65    00:03:43:20    00:03:46:22
Dat is wel erg jammer.
We hebben wel een kleine 15%...

66    00:03:47:00    00:03:50:12
die verbonden is als producent
of verkoper van zonnepanelen.

67    00:03:50:15    00:03:52:22
Daarnaast hebben we
nog een helft ongeveer...

68    00:03:53:00    00:03:55:17
die zich
beleidsmatig bezighoudt met zonnepanelen...

69    00:03:55:20    00:04:01:06
en de rest, 40%, dat is toch wel een
flink aantal, noemt zichzelf zendamateur.

70    00:04:01:09    00:04:04:11
Dat lijkt mij een hele mooie uitkomst,
Maarten, om het gesprek mee te beginnen.

71    00:04:04:14    00:04:07:09
Ja, dank je wel, Eelco.
En bedankt voor het stemmen op de poll.

72    00:04:07:12    00:04:09:02
Misschien zat je op groot scherm...

73    00:04:09:05    00:04:11:08
dan moet je hem even klein maken,
dan zie je de poll in beeld.

74    00:04:11:11    00:04:14:11
En ik zag in de chat al iemand schrijven:
Ik stem voor antwoord E:

75    00:04:14:14    00:04:16:22
Ik ben niet verbonden met zonnepanelen,
ik doe heel iets anders.

76    00:04:17:00    00:04:21:10
Dat mag natuurlijk ook.
Wellicht is dat ook nog een groep die kijkt.

77    00:04:21:13    00:04:24:04
Sorry voor het verplichte frame
in de vraagstelling.

78    00:04:24:07    00:04:28:20
Maar we hebben meer dan tien zendamateurs
die kijken naar ons.

79    00:04:28:23    00:04:30:13
Daar zijn we ongelooflijk blij mee...

80    00:04:30:16    00:04:34:01
want jullie zijn zo'n belangrijke
bron van informatie voor het Agentschap.

81    00:04:34:04    00:04:38:04
Toch, Erik Lucas, van het Agentschap,
hoofd markttoezicht?

82    00:04:38:07    00:04:41:23
Ja, dat klopt.
Radiozendamateurs beschouw ik vaak...

83    00:04:42:01    00:04:44:21
als een
vooruitgeschoven basispost in het veld...

84    00:04:44:24    00:04:48:15
want die hebben hele gevoelige apparatuur
en ontvangen vrij veel signalen...

85    00:04:48:18    00:04:50:23
en dat zijn voor ons al seintjes van:

86    00:04:51:01    00:04:53:14
Hé, daar zou wel eens wat
met apparatuur aan de hand kunnen zijn.

87    00:04:53:17    00:04:56:00
Dus radiozendamateurs
zijn best wel belangrijk voor ons.

88    00:04:56:03    00:04:57:05
Eelco heeft het gezegd:

89    00:04:57:08    00:05:00:01
Stel je vragen, en jullie hebben
waarschijnlijk goeie vragen, dus stel ze.

90    00:05:00:04    00:05:04:11
Leon Straathof, adviseur netinfrastructuur
en -regulering bij Holland Solar.

91    00:05:04:14    00:05:08:16
Leon, van harte welkom.
Holland Solar is de branchevereniging...

92    00:05:08:19    00:05:11:11
van de hele sector
van de zonnepanelen in Nederland?

93    00:05:11:14    00:05:15:07
Ja, dus iedereen die bedrijfsmatig
met zonne-energie verbonden is...

94    00:05:15:10    00:05:17:08
die kan lid worden van Holland Solar.

95    00:05:17:11    00:05:23:05
Producenten, installateurs, fabrikanten...
Die hebben we allemaal onder onze leden.

96    00:05:23:08    00:05:24:19
Ik zei in mijn opening, Erik...

97    00:05:24:22    00:05:28:04
het Agentschap maakt zich zorgen
over zonnepaneelinstallaties.

98    00:05:28:07    00:05:31:23
Waar bestaan die zorgen uit?
-Ja, zonnepaneelinstallaties...

99    00:05:32:01    00:05:35:07
als ze minder goed zijn ontworpen
of minder goed zijn gebouwd...

100    00:05:35:10    00:05:38:08
en ook minder goed zijn geïnstalleerd...

101    00:05:38:11    00:05:41:05
kunnen
voor stoorsignalen in de ether zorgen.

102    00:05:41:08    00:05:45:19
Die zonnepanelen liggen hoog op daken
en zenden de hele dag.

103    00:05:47:22    00:05:51:16
Dus dat levert vrij veel stoorsignalen,
prutteltjes in de ether...

104    00:05:51:19    00:05:56:04
waardoor andere communicatiediensten daar
nadelige invloed van kunnen ondervinden.

105    00:05:56:07    00:05:59:21
Dus daar maken we ons zorgen om.
-En andere communicatiediensten zoals?

106    00:05:59:24    00:06:05:17
Nou ja, je kan kijken...
Een bekende is best wel het C2000 netwerk.

107    00:06:05:20    00:06:09:06
Dat kan hier hinder van ondervinden
of storing van ondervinden...

108    00:06:09:09    00:06:12:01
defensietoepassingen
zitten in deze banden...

109    00:06:12:04    00:06:16:03
we kunnen kijken
naar digitale audio... digitale radio...

110    00:06:16:06    00:06:19:19
De DAB+ radio van mijn geliefde BNR...

111    00:06:19:22    00:06:22:00
wordt af en toe gestoord
door een paar zonnepanelen?

112    00:06:22:03    00:06:26:23
Dat kan gestoord worden door zonnepanelen,
dus er zijn wel een aantal...

113    00:06:27:01    00:06:30:14
En de radiozendamateurs natuurlijk,
die ondervinden hier ook hinder van.

114    00:06:31:20    00:06:36:03
Is het een herkenbaar beeld?
-Jazeker. Tuurlijk. Dus wij delen de zorg.

115    00:06:36:06    00:06:40:06
Dus we vinden ook dat daar gewoon goeie
oplossingen voor gevonden moeten worden.

116    00:06:40:09    00:06:43:24
Misschien wel een kleine nuance
is dat alles wat een omvormer heeft...

117    00:06:44:02    00:06:46:06
deze storingen veroorzaakt.

118    00:06:46:09    00:06:50:02
Dus dat er wel meer is dan alleen
zonnepanelen die deze storingen veroorzaken.

119    00:06:50:05    00:06:52:10
Wel belangrijk om te weten.
-Dat is niet zo ingewikkeld.

120    00:06:52:13    00:06:57:20
Jomima Tuhehay is een collega van jou,
van het Agentschap Telecom...

121    00:06:57:23    00:07:01:11
en zij is voor ons op pad gegaan, met
heel veel zonnepanelen op de achtergrond...

122    00:07:01:14    00:07:06:09
in een prachtige video waarin ze
het probleem nog eens even haarfijn uitlegt.

123    00:07:15:01    00:07:19:17
Zonnepaneelinstallaties zoals deze
zijn onmisbaar in de energietransitie.

124    00:07:19:20    00:07:22:18
Agentschap Telecom
ziet alleen twee risico's:

125    00:07:22:21    00:07:27:15
1: slechte kwaliteit van de apparatuur,
en 2: verkeerde aanleg van de installatie.

126    00:07:27:18    00:07:30:20
Bij de kwaliteit
gaat het over bijvoorbeeld omvormers.

127    00:07:30:23    00:07:34:21
Zonder goede filters in de omvormers
veroorzaken zij storingen in de ether.

128    00:07:34:24    00:07:37:04
Denk aan
het netwerk van de politie en brandweer...

129    00:07:37:07    00:07:40:02
maar ook aan storingen
op de ontvangst van uw digitale radio.

130    00:07:40:05    00:07:43:09
Bij verkeerde aanleg
gaat het om de kabels van de installatie.

131    00:07:43:12    00:07:47:00
De kabels horen netjes naast elkaar te
liggen en niet in lussen gelegd te worden.

132    00:07:47:03    00:07:50:12
Worden de kabels wel in lussen gelegd,
dan werken ze als antennes...

133    00:07:50:15    00:07:54:22
en veroorzaken ze storingen in de ether.
Maar ja, hoe erg is dat?

134    00:07:55:00    00:07:58:12
Ieder apparaat veroorzaakt immers
een bepaalde hoeveelheid ruis.

135    00:07:58:15    00:08:03:14
Ik noem die ruis etherafval.
Denk bijvoorbeeld aan een plastic zak.

136    00:08:03:17    00:08:07:16
Eén plastic zak op de vuilnisbelt is geen
probleem, maar in een natuurgebied wel.

137    00:08:07:19    00:08:11:02
En honderd plastic zakken
zijn bijna in iedere omgeving een probleem.

138    00:08:11:05    00:08:13:00
Zo zit het ook met etherafval.

139    00:08:13:03    00:08:16:03
Steeds meer zonnepanelen
betekent meer kans op storing.

140    00:08:16:06    00:08:18:19
Dit probleem
zagen we ook bij ledverlichting.

141    00:08:18:22    00:08:21:05
De eerste lichting ledlampen stoorde flink.

142    00:08:21:08    00:08:23:06
Fabrikanten hebben dit probleem opgelost...

143    00:08:23:09    00:08:25:24
door
een betere kwaliteit lampen te produceren.

144    00:08:26:02    00:08:28:16
Agentschap Telecom
verwacht eenzelfde evolutie te zien...

145    00:08:28:19    00:08:30:07
bij zonnepaneelinstallaties.

146    00:08:30:10    00:08:34:06
Dus minder ruis uit de installaties door
een betere kwaliteit van de apparatuur...

147    00:08:34:09    00:08:37:12
en een goede aanleg,
en geen restafval in de ether meer.

148    00:08:37:15    00:08:39:23
Maar hiervoor
is nog wel het een en ander nodig.

149    00:08:40:01    00:08:43:21
Mijn vraag aan u is: Wie moet
de storingen door apparatuur voorkomen?

150    00:08:43:24    00:08:51:07
Is dat A: de fabrikant, B: de installateur,
C: de importeur, of D: de overheid?

151    00:08:51:10    00:08:53:11
Ik ben benieuwd naar uw kijk hierop.

152    00:08:58:04    00:08:59:22
Dank je wel. Dat was mijn collega Jomima...

153    00:09:00:00    00:09:02:24
vanaf een heel koud
Zernike Campus in Groningen.

154    00:09:03:02    00:09:06:21
En de poll die heeft ze al actief gezet,
die staat al open. De vraag was:

155    00:09:06:24    00:09:09:23
Wie moet
die storingen van die zonnepanelen oplossen?

156    00:09:10:01    00:09:12:16
En u begint al te antwoorden,
dat is heel fijn.

157    00:09:12:19    00:09:16:05
Optie A, dat is de fabrikant,
optie B de installateur...

158    00:09:16:08    00:09:20:14
en klikt u even op het juiste antwoord, hè?
Optie C: de importeur van de spulletjes...

159    00:09:20:17    00:09:24:08
of optie D:
De overheid moet dat maar oplossen.

160    00:09:24:11    00:09:27:09
Dus maak een keus, klik nu.
Wacht daar niet te lang mee.

161    00:09:27:12    00:09:31:06
Ook als u thuis zit te luisteren en u denkt:
Ik kan ondertussen wel wat multitasken.

162    00:09:31:09    00:09:34:13
Schakel even terug naar dit scherm
en maak even een keus...

163    00:09:34:16    00:09:37:05
en help ons even daarbij in het gesprek.

164    00:09:38:04    00:09:40:02
Nou, ik denk
dat we genoeg antwoorden binnen hebben.

165    00:09:40:05    00:09:43:02
Dank je wel allemaal, voor het beantwoorden.

166    00:09:43:05    00:09:47:24
Als ik het even samenvat: Iets van 60%
zegt dat de fabrikant verantwoordelijk is...

167    00:09:48:02    00:09:50:07
voor het oplossen van de storingen.

168    00:09:50:10    00:09:56:02
26% legt de bal toch bij de installateurs
neer, 4% bij de importeurs...

169    00:09:56:05    00:09:58:13
en de resterende 9% vindt dat de overheid...

170    00:09:58:16    00:10:03:03
toch in eerste instantie aansprakelijkheid
heeft om dit probleem op te lossen.

171    00:10:03:06    00:10:06:00
Ik vraag me af
wat onze sprekers daarvan vinden.

172    00:10:06:03    00:10:08:15
Dank je wel, Eelco, voor ook deze uitslag.

173    00:10:08:18    00:10:10:24
60% legt de bal inderdaad bij de fabrikant.

174    00:10:11:02    00:10:13:13
Maar eerst maar even, Erik,
voordat we daarop doorgaan...

175    00:10:13:16    00:10:17:23
Kan één zonnepaneelinstallatie of één
zonnepaneel al een probleem veroorzaken?

176    00:10:18:01    00:10:22:15
Nee, als het een kleine installatie,
een huisinstallatie betreft...

177    00:10:22:18    00:10:27:02
dan zijn het voornamelijk zendamateurs
die daar problemen mee hebben...

178    00:10:27:05    00:10:31:06
maar wat je vaak ziet is op
bedrijventerreinen, of bij stallen en zo...

179    00:10:31:09    00:10:35:09
dat er hele daken vol gelegd worden
met honderden, soms duizenden panelen...

180    00:10:35:12    00:10:38:04
ja, dat kan wel...
Als dat niet goed is aangelegd...

181    00:10:38:07    00:10:40:22
of dat daar verkeerde componenten
in het systeem zijn gebruikt...

182    00:10:41:00    00:10:44:17
dan kan het echt wel voor problemen zorgen.
-Want dat is wat Jomima uitlegt in de film.

183    00:10:44:20    00:10:47:10
Aanleg en componenten,
dat moeten we even uitleggen.

184    00:10:47:13    00:10:50:19
Laten we beginnen bij de componenten,
dan gaat het over de omvormer.

185    00:10:50:22    00:10:55:20
Niet zozeer het paneel zelf, geloof ik.
-Nee, het paneel zelf is redelijk passief.

186    00:10:55:23    00:11:01:08
Maar er zitten allerlei componenten achter:
MPP-trackers, inverters...

187    00:11:01:11    00:11:03:13
en de bekabeling, hè?

188    00:11:03:16    00:11:07:02
Als die niet goed is aangelegd,
dan kan die als antenne gaan fungeren.

189    00:11:07:05    00:11:11:07
Dus de actieve componenten
binnen de PV-installatie...

190    00:11:11:10    00:11:15:01
die kunnen het probleem gaan veroorzaken.
-Die kunnen een storing veroorzaken.

191    00:11:15:04    00:11:17:02
En dan kan het
aan het component zelf liggen...

192    00:11:17:05    00:11:20:01
ik heb ergens een inferieur product
gekocht en geïnstalleerd...

193    00:11:20:04    00:11:23:13
maar het kan ook aan de installatie liggen.
-Ja, wat Jomima ook uitlegt:

194    00:11:23:16    00:11:28:17
Als de kabels als in een lus over het dak
legt en niet parallel langs elkaar...

195    00:11:28:20    00:11:33:02
dan is zo'n lusvorm een prima antenne.
En wat ik al zei: Ze liggen hoog...

196    00:11:33:05    00:11:35:02
en doen het de hele dag.
-Ja, precies.

197    00:11:35:05    00:11:39:05
Leon, is het eigenlijk onwetendheid
van de branche of onzorgvuldigheid?

198    00:11:39:08    00:11:42:10
Nou ja, wat je ziet
is dat er natuurlijk een samenspel is...

199    00:11:42:13    00:11:47:10
tussen de fabrikanten van omvormers
en de installateurs om dit te voorkomen.

200    00:11:47:13    00:11:49:15
En helaas gaat daar wel eens wat in mis.

201    00:11:49:18    00:11:54:04
En daar proberen we dan in de branche
met opleidingen van installateurs ook...

202    00:11:54:07    00:11:57:01
te voorkomen dat er bijvoorbeeld
bespaard wordt op kabels.

203    00:11:57:04    00:12:00:19
Want je hebt gewoon wat meer koper nodig
om het goed neer te leggen.

204    00:12:00:22    00:12:03:10
Dat zou een verkeerde kostenbesparing zijn.

205    00:12:03:13    00:12:07:07
Daarmee kun je in ieder geval
het installatiedeel goed voorkomen.

206    00:12:07:10    00:12:12:21
Ja, want onze kijker
zegt 60% fabrikant en 26% installateur.

207    00:12:12:24    00:12:18:02
Dus de bulk legt eigenlijk de oplossing
bij die fabrikant en de installateur...

208    00:12:18:05    00:12:20:00
en Holland Solar ziet dat ook zo?

209    00:12:20:03    00:12:22:20
Nou ja, nee. Want het is
een samenspel tussen de omvormer...

210    00:12:22:23    00:12:26:03
en hoe het geïnstalleerd is, dus beide...

211    00:12:26:06    00:12:32:08
Je ontkomt nooit aan signalen,
aan straling...

212    00:12:32:11    00:12:34:21
maar het moet
onder een bepaalde norm blijven, en dat...

213    00:12:34:24    00:12:37:02
Je ontkomt niet aan straling?
Straling is er altijd?

214    00:12:37:05    00:12:41:15
Alles waar een omvormer in zit, straalt
uit, dus dat is gewoon een fact of life.

215    00:12:41:18    00:12:43:23
Maar het moet
onder een bepaalde norm blijven...

216    00:12:44:01    00:12:49:09
en daarmee moet je dus zorgen
dat de fabricaten goed zijn...

217    00:12:49:12    00:12:54:08
dus de omvormers moeten aan die normen
voldoen, en de manier van installeren.

218    00:12:54:11    00:12:56:19
Eén van de twee is niet goed.
-Ik heb tien zonnepanelen...

219    00:12:56:22    00:12:59:01
en de installateur heeft ze
er vier jaar geleden op gelegd.

220    00:12:59:04    00:13:01:22
Dat was in een dag gebeurd.
Hij rijdt weer weg...

221    00:13:02:00    00:13:04:24
Weet hij dan direct
dat hij een storingsvrije...

222    00:13:05:02    00:13:09:10
of in ieder geval onder de marges,
storingsvrije installatie heeft gebouwd?

223    00:13:09:13    00:13:14:16
Nou ja, als hij het volgens de aanlegnormen
of de aanleginstructies heeft neergelegd...

224    00:13:14:19    00:13:17:20
weet je dat het daarmee goed is.
Dus het is ook belangrijk...

225    00:13:17:23    00:13:23:17
dat je een goed gecertificeerde installateur
voor jouw installatie inzet.

226    00:13:23:20    00:13:25:15
Ik heb een aantal vragen
vanuit het publiek.

227    00:13:25:18    00:13:28:24
We hebben toch wel een wat meer technisch
publiek bij deze zending zitten.

228    00:13:29:02    00:13:33:15
En ik krijg veel vragen
over de precieze niveaus waar het over gaat.

229    00:13:33:18    00:13:37:00
Die ruisniveaus van zonnepanelen,
hoe hoog zijn die nou precies?

230    00:13:37:03    00:13:41:13
En dan vooral in vergelijking met de andere
diensten in de aanpalende banden...

231    00:13:41:16    00:13:45:08
hoeveel hoger zijn de zendniveaus
van de diensten die dan verstoord worden?

232    00:13:45:11    00:13:47:07
Is daar een antwoord op?

233    00:13:47:10    00:13:50:10
Hebben we de technische kennis in huis?
-Heel technische vraag is dat.

234    00:13:50:13    00:13:53:03
Nee, de technische kennis zelf
heb ik niet in huis.

235    00:13:56:02    00:14:00:03
Wij meten die installaties met de apparatuur
die we tot onze beschikking hebben...

236    00:14:00:06    00:14:07:09
en daar komen bepaalde niveaus uit,
en als ik kijk naar wat...

237    00:14:07:12    00:14:10:18
Nou wordt het wel technisch.
...naar de EMC-limieten... Dat is...

238    00:14:10:21    00:14:15:00
Je moet altijd tien meter uit de gevel
op een bepaalde hoogte een meting doen...

239    00:14:15:03    00:14:20:11
en als het dan meer dan 37dB microvolt is,
dan is er sprake van storing.

240    00:14:20:14    00:14:22:08
Daaronder is er sprake van hinder.

241    00:14:22:11    00:14:26:21
Dus die niveaus, als wij dat
op straat meten, tien meter uit de gevel...

242    00:14:26:24    00:14:31:12
en we stellen storing vast,
is het altijd boven die limiet.

243    00:14:31:15    00:14:34:01
Je hebt dus storing en hinder.
-Ja.

244    00:14:34:04    00:14:36:07
Maar hinder
wil je misschien ook wel voorkomen.

245    00:14:36:10    00:14:39:24
Ja, maar als ik als toezichthouder...

246    00:14:40:02    00:14:42:22
Daar kan ik wat moeilijker
op gaan handhaven. Daar kan ik...

247    00:14:43:00    00:14:47:14
Want ik heb geen... Als er sprake is
van hinder, dan is er nog...

248    00:14:47:17    00:14:50:10
Dan hoef ik daar niet...
Dan kan ik daar niet op interveniëren.

249    00:14:50:13    00:14:52:19
Ik kan niet zeggen dan:
Zet die installatie uit.

250    00:14:52:22    00:14:55:14
Nee, en je kunt wel naar storingen kijken?
-Ja. Storing...

251    00:14:55:17    00:14:58:21
Want die zendamateurs
waar we het over hebben...

252    00:14:58:24    00:15:03:19
waar we ook een hele hoop kijkers
van hebben, die zien die storingen...

253    00:15:03:22    00:15:06:16
die melden die bij jullie,
en dan gaan jullie daar naartoe...

254    00:15:06:19    00:15:09:07
en dan kom je bij mij door de straat rijden
en dan zeg je:

255    00:15:09:10    00:15:13:20
Aha, dat is deze praatjesmaker
met z'n goedkope installatie.

256    00:15:13:23    00:15:17:20
Die is het. En dan? Wat gebeurt er dan?
-Dan zullen wij met jou in gesprek gaan.

257    00:15:17:23    00:15:25:00
Van: Goh... We adviseren om nog eens even
met jouw installateur te praten...

258    00:15:25:03    00:15:28:01
om te kijken van:
Goh, is dit wel goed aangelegd?

259    00:15:28:04    00:15:30:09
En het product... Kijk, die signalen...

260    00:15:30:12    00:15:32:18
Maar is er een punt
dat als ik er niks aan doe...

261    00:15:32:21    00:15:35:10
dat je mij uiteindelijk
kunt verplichten om af te sluiten?

262    00:15:36:22    00:15:41:13
Theoretisch zou ik dat kunnen.
Ik kan een bindende aanwijzing opleggen...

263    00:15:41:16    00:15:42:22
Maar dat is nog nooit voorgekomen.

264    00:15:43:00    00:15:46:14
Nee. Het is één keer voorgekomen
dat we dat, in Den Haag, hebben gedaan...

265    00:15:46:17    00:15:49:11
met het Congresgebouw.
-Met een congresgebouw zelfs.

266    00:15:49:14    00:15:53:08
Het MECC? Het World Forum. Oké.
-Het World Forum, ja.

267    00:15:53:11    00:15:55:12
Want die had zonnepanelen op het dak,
dat ging niet goed.

268    00:15:55:15    00:15:57:24
Dat ging niet goed, nee. Dus...
-Geweldig.

269    00:15:58:02    00:16:01:09
Maar dus... Je kunt ingrijpen,
maar dat gebeurt bijna nooit.

270    00:16:01:12    00:16:03:03
Je gaat het gesprek aan
en het wordt opgelost.

271    00:16:03:06    00:16:07:04
Ja, want ik wil als markttoezichthouder
zoveel mogelijk stroomopwaarts zitten.

272    00:16:07:07    00:16:10:20
Ik wil... Als ik elke individuele casus
moet gaan behandelen...

273    00:16:10:23    00:16:14:06
dan ben ik daar
al mijn capaciteit op kwijt.

274    00:16:14:09    00:16:16:22
Veel liever
zit ik hogerop in de handelsketen...

275    00:16:17:00    00:16:18:13
bij fabrikanten en importeurs...

276    00:16:18:16    00:16:22:11
want die zijn vanuit de Europese regelgeving
gelijkgeschakeld.

277    00:16:22:14    00:16:25:07
Dat die wel producten
in het handelsverkeer brengen...

278    00:16:25:10    00:16:28:17
die voldoen
aan de essentiële eisen in die richtlijnen.

279    00:16:28:20    00:16:32:01
Ik wil even leren uit het verleden, want
in het verleden, Jomima zei dat ook al...

280    00:16:32:04    00:16:36:05
was er een ledlamp, en de eerste ledlampen
zorgden voor vergelijkbare problemen.

281    00:16:36:08    00:16:39:04
In de Rotterdamse haven waren er storingen.
Wat waren dat voor storingen?

282    00:16:39:07    00:16:44:00
De luchtverkeersleiding had een probleem
met een van de back-upsystemen.

283    00:16:44:03    00:16:47:20
Die werd behoorlijk verstoord
door ledlampen...

284    00:16:47:23    00:16:52:04
die in halogeenarmaturen waren aangelegd.
Dan zit er een dimmer aan...

285    00:16:52:07    00:16:56:14
Nou, een halogeenarmatuur met dimmer en
ledlampen, dat is geen gelukkige combinatie.

286    00:16:56:17    00:16:58:21
Sterker nog, ik heb het
thuis ook wel eens geprobeerd...

287    00:16:58:24    00:17:01:17
maar het knippert alle kanten op.
-Ja. Inderdaad, ja. Maar goed...

288    00:17:01:20    00:17:05:06
En de luchtverkeersleiding
had daar best wel veel last van, en...

289    00:17:05:09    00:17:07:06
En hoe hebben jullie dat toen opgelost?

290    00:17:07:09    00:17:09:12
In ieder geval
door de installatie uit laten schakelen...

291    00:17:09:15    00:17:11:04
en dat was dan vrij makkelijk...

292    00:17:11:07    00:17:14:12
omdat het een combinatie is
van een armatuur en een lamp.

293    00:17:14:15    00:17:17:09
Kijken wij naar het probleem
in het Rotterdamse havengebied...

294    00:17:17:12    00:17:20:07
waarbij dus
een bepaald type scheepvaartcommunicatie...

295    00:17:20:10    00:17:25:05
plat werd gelegd in een havendeel
door een ledlamp of door ledlampen...

296    00:17:25:08    00:17:29:08
dan hebben we gezegd... Die ledlamp hebben
we onderzocht in ons meetlaboratorium...

297    00:17:29:11    00:17:33:17
en die voldeed niet
en die heb ik van de markt af laten halen.

298    00:17:33:20    00:17:36:22
Maar dat was natuurlijk
een Europees product.

299    00:17:37:00    00:17:38:20
Dus dat is
in heel Europa van de markt gehaald.

300    00:17:38:23    00:17:43:21
Ja, want als markttoezichthouder informeer
ik ook mijn collega-markttoezichthouders...

301    00:17:43:24    00:17:45:14
in andere lidstaten...

302    00:17:45:17    00:17:49:14
en ik doe dan een verzoek om dat in heel
Europa van de markt af te laten halen.

303    00:17:49:17    00:17:52:23
Zijn er al omvormers
waar je deze analogie zou kunnen trekken?

304    00:17:57:21    00:18:01:10
Nee, want het van de markt halen...

305    00:18:01:13    00:18:03:20
Mijn handelen, of
het handelen van het Agentschap Telecom...

306    00:18:03:23    00:18:09:07
moet altijd proportioneel zijn. En
ik heb nog geen proportionaliteit gezien...

307    00:18:09:10    00:18:12:00
als ik zeg van: Nou,
deze moet van de markt af gehaald worden...

308    00:18:12:03    00:18:16:14
een recall of een andere interventie,
dus ik ga veel liever...

309    00:18:16:17    00:18:19:15
Ik ga veel liever met die fabrikanten
in gesprek om te kijken van:

310    00:18:19:18    00:18:23:18
Goh, produceer nou apparatuur
die voldoet aan de richtlijnen.

311    00:18:23:21    00:18:26:10
Want, Leon, dan zijn we
bij het punt van de fabrikant.

312    00:18:26:13    00:18:29:17
We hadden het net over de installateur,
die moet een goeie opleiding volgen...

313    00:18:29:20    00:18:33:05
om het goed aan te leggen
en niet bezuinigen op minder kabels.

314    00:18:33:08    00:18:35:19
En die fabrikant...
Zijn jullie ook met die fabrikanten bezig...

315    00:18:35:22    00:18:39:05
om te zorgen
dat er dus betere spullen op de markt komen?

316    00:18:39:08    00:18:43:22
Absoluut. Weet je, er is dus...
Elk nieuw model dat uitkomt...

317    00:18:44:00    00:18:47:12
gaat steeds beter voldoen natuurlijk
aan allerlei eisen.

318    00:18:47:15    00:18:51:12
Ik vind die proportionaliteit
dan ook belangrijk, dat je niet op...

319    00:18:51:15    00:18:54:00
Als je kijkt
naar wat er allemaal al in het veld staat...

320    00:18:54:03    00:18:57:24
dat er oudere types zijn
die problemen zouden kunnen veroorzaken...

321    00:18:58:02    00:19:03:00
dat je daar niet alles op baseert, dus
er komt nog heel veel bij, komende jaren...

322    00:19:03:03    00:19:08:01
en dat is wel van de nieuwste technologie,
dus dat zal echt wel een verschil maken.

323    00:19:08:04    00:19:10:08
Ik vind wel
dat het voorbeeld ook aantoont...

324    00:19:10:11    00:19:12:14
We hebben het de hele tijd
over een ledlamp gehad...

325    00:19:12:17    00:19:15:14
dat het ook wel belangrijk is om te
onderzoeken, als er ergens problemen zijn...

326    00:19:15:17    00:19:17:15
of dat dan wel van dat zonnepaneel af komt.

327    00:19:17:18    00:19:22:12
Omdat er, zeker in residentiële omgeving,
gewoon veel andere storingsbronnen zijn...

328    00:19:22:15    00:19:25:06
en we weten uit onze praktijk,
dat horen we ook van de fabrikanten...

329    00:19:25:09    00:19:27:16
dat al snel wordt geroepen:
Het is het zonnepaneel.

330    00:19:27:19    00:19:32:23
En als je er dan bij gaat kijken, is het
die power line adaptor die in huis zit.

331    00:19:33:01    00:19:36:11
Je wilt niet de kop van jut worden
van de particuliere belegger in de markt.

332    00:19:36:14    00:19:40:01
Ik denk dat het heel belangrijk is dat je
goed onderzoek doet. Dat we hier veel...

333    00:19:40:04    00:19:42:22
Daar werken wij natuurlijk ook graag
aan mee, dat dat goed boven tafel komt.

334    00:19:43:00    00:19:45:16
Komen er mooie technische vragen binnen?
-Jazeker.

335    00:19:45:19    00:19:47:09
En vanuit het publiek krijg ik de opmerking:

336    00:19:47:12    00:19:50:00
We hebben het nu over omvormers,
maar we hebben ook andere apparaten.

337    00:19:50:03    00:19:53:18
We hebben ook optimizers,
waar ook problemen mee zouden kunnen zijn.

338    00:19:53:21    00:19:57:16
Dat was een vraag van Robert, en Frits
zegt: Hoe zit het nu met micro-omvormers?

339    00:19:57:19    00:20:00:04
Die omvormers
die onder het paneel zelf zitten.

340    00:20:01:04    00:20:02:16
Antwoord?
-Ja.

341    00:20:02:19    00:20:05:09
Dat zijn ook
componenten van installaties...

342    00:20:05:12    00:20:11:24
optimizers, EPP-trackers, micro-omvormers,
dat achter elk paneel al een omvormer zit.

343    00:20:12:02    00:20:17:06
Ook daar kijken wij als toezichthouder naar
en meten we die apparatuur, dus...

344    00:20:17:09    00:20:20:15
Het is afhankelijk
van het merk van de installatie...

345    00:20:20:18    00:20:24:20
of een component in meerdere of mindere
mate stoort. Componenten zijn ook...

346    00:20:24:23    00:20:26:12
Kan allemaal op een manier storen.
-Ja, ja.

347    00:20:26:15    00:20:28:06
Even naar de toekomst kijken.

348    00:20:28:09    00:20:33:13
Er komen ongelooflijk veel zonnepanelen bij,
de komende jaren.

349    00:20:33:16    00:20:36:19
We zijn nog maar aan het begin
van die transitie, zullen we maar zeggen.

350    00:20:36:22    00:20:40:15
En het wordt, ook op allerlei andere
manieren, steeds drukker in de ether.

351    00:20:40:18    00:20:44:01
En als agentschap moet jullie
daar een beetje de spelregels bewaken...

352    00:20:44:04    00:20:46:18
en zorgen
dat het voor iedereen haalbare kaart wordt.

353    00:20:46:21    00:20:49:16
Als je nou kijkt
naar die enorme drukte in de ether...

354    00:20:49:19    00:20:54:13
zullen we dan de normen, voor bijvoorbeeld
zonnepanelen, moeten gaan aanscherpen?

355    00:20:56:04    00:20:59:14
Ja, dat is al een hele kluif werk...

356    00:20:59:17    00:21:03:12
want die normen
worden internationaal vastgelegd.

357    00:21:03:15    00:21:06:07
Oké, maar als jij een toverstafje hebt
en je hebt die invloed in Europa...

358    00:21:06:10    00:21:09:15
zou dat wel prettig zijn
voor de werkbaarheid van het systeem?

359    00:21:10:24    00:21:15:04
Een norm is een hulpmiddel voor fabrikanten
en importeurs om aan te tonen...

360    00:21:15:07    00:21:18:02
dat hun product voldoet
aan de bovenliggende richtlijn...

361    00:21:18:05    00:21:21:18
de radioapparatenrichtlijn
of de EMC-richtlijn in dezen.

362    00:21:21:21    00:21:26:24
En in die EMC-richtlijn staat:
Jij mag niet storen...

363    00:21:27:02    00:21:30:23
en je moet in bepaalde mate
ongevoelig zijn voor storing.

364    00:21:31:01    00:21:34:17
Dus dat is voor mij de belangrijkste.
En die normen die eronder liggen...

365    00:21:34:20    00:21:38:05
die zijn er alleen maar voor
om het makkelijker te maken...

366    00:21:38:08    00:21:41:05
om aan te tonen dat je aan die richtlijn
voldoet. Dus je mag niet storen.

367    00:21:41:08    00:21:44:15
Maar een fabrikant maakt natuurlijk een
product dat precies aan die norm voldoet.

368    00:21:44:18    00:21:47:23
Als hij hem strenger maakt dan de norm, dat
kan, dan maakt hij een high-end product...

369    00:21:48:01    00:21:51:23
maar dan kan hij niet de massamarkt op.
Of hij is duurder. Dat doet hij niet.

370    00:21:52:01    00:21:54:10
Nee, als dat componenten scheelt...
-Dus als we willen...

371    00:21:54:13    00:21:57:12
Dus als we willen dat er
componenten komen die minder storen...

372    00:21:57:15    00:21:59:13
dan zullen we
Europees de normen moeten aanscherpen.

373    00:21:59:16    00:22:03:18
Ja, maar het is gewoon mogelijk
om goeie producten te produceren...

374    00:22:03:21    00:22:07:09
die ook concurrerend zijn.
-Mag ik daar even op inbreken?

375    00:22:07:12    00:22:10:04
Want ik heb een interessante vraag
die daar op inhaakt.

376    00:22:10:07    00:22:13:02
Want Jan die zegt:
Ik kan ook een installatie hebben...

377    00:22:13:05    00:22:16:04
die bestaat uit componenten
die allemaal CE-gemarkeerd zijn...

378    00:22:16:07    00:22:18:16
maar in samenstel
toch nog storing veroorzaken.

379    00:22:18:19    00:22:22:13
Wat doet het Agentschap Telecom
daar dan aan?

380    00:22:22:16    00:22:28:04
Ja, dat klopt. Want CE plus CE
hoeft niet CE uiteindelijk te zijn.

381    00:22:28:07    00:22:32:04
En... Dan kom je in de discussie van:

382    00:22:32:07    00:22:35:06
Is iets een vaste installatie
of is iets een apparaat?

383    00:22:35:09    00:22:39:13
En we hebben gekozen, althans...
Als PV-installaties...

384    00:22:39:16    00:22:42:20
de componenten daarvan
die beschouwden wij als apparaten.

385    00:22:42:23    00:22:46:07
En er zitten maar een aantal,
een of twee, actieve componenten in...

386    00:22:46:10    00:22:50:14
met name de inverters,
soms de micro-inverters of de optimizers.

387    00:22:50:17    00:22:53:12
En daar kijken wij het meeste naar.

388    00:22:53:15    00:22:56:17
Maar ik ben het eens
met de opmerking van CE.

389    00:22:56:20    00:23:00:10
Als elk apparaat CE is,
hoeft het samenstel van die apparaten...

390    00:23:00:13    00:23:04:17
nog niet te voldoen aan die eisen, en...
-Nee, maar dat roept dus de vraag op...

391    00:23:04:20    00:23:06:23
Kom ik toch weer terug op mijn vraag,
of als je, zeg maar...

392    00:23:07:01    00:23:11:08
de overall-normen aanscherpt,
dan los je misschien dat probleem op...

393    00:23:11:11    00:23:15:00
dat dat samenspel
wél onder een bepaald level blijft.

394    00:23:15:03    00:23:19:10
Als we lagere limieten
in de normen opnemen...

395    00:23:19:13    00:23:23:01
omdat dan de fabrikant kan aantonen dat hij
aan de bovenliggende richtlijn voldoet...

396    00:23:23:04    00:23:27:01
ja, dan heb je minder kans op storing.
-Hoe zit Holland Solar in die discussie?

397    00:23:27:04    00:23:30:13
Nou ja, wat belangrijk is... Er werd
net al gezegd, er komt nog heel veel aan.

398    00:23:30:16    00:23:34:03
We hebben nu ongeveer 10 gigawatt aan
geïnstalleerd vermogen in Nederland staan...

399    00:23:34:06    00:23:40:20
aan zonnepanelen, en voor 2030
wordt er gestreefd naar 50 a 60 gigawatt.

400    00:23:40:23    00:23:45:06
Dus dan praat je
over vijf à zes keer zo veel.

401    00:23:45:09    00:23:50:06
Gewoon eens. Dus moet gewoon zorgen dat de
manier van installeren plus de fabricaten...

402    00:23:50:09    00:23:56:11
dat die niet
heel erg veel bijdragen aan dat uitzenden.

403    00:23:56:14    00:23:58:06
Maar je moet er ook rekening mee houden...

404    00:23:58:09    00:24:02:17
naast zonnepanelen en alles anders
wat er nog aan omvormers bij komt overal...

405    00:24:02:20    00:24:05:04
dat er wel... Er komt steeds meer, dus...

406    00:24:05:07    00:24:09:01
In het vorige gesprek hebben we
het wel eens gehad over een menigte die...

407    00:24:09:04    00:24:11:20
Wat geroezemoes, hoe kom je daar bovenuit.

408    00:24:11:23    00:24:14:09
Die menigte groeit
en dat gaan we niet tegenhouden.

409    00:24:14:12    00:24:16:22
Dat is nou eenmaal wat we
aan doelstellingen hebben in Nederland.

410    00:24:17:00    00:24:19:01
Als ik de menigte
stil wil krijgen als dagvoorzitter...

411    00:24:19:04    00:24:21:11
dan heeft hard schreeuwen
ook niet altijd zin.

412    00:24:21:14    00:24:25:00
Nee, maar je zal toch ook moeten kijken,
hoe ga je om met die situatie...

413    00:24:25:03    00:24:29:06
en dat gaat misschien toch ook wel over hoe
zorg je nou dat je de ontvangst goed krijgt.

414    00:24:29:09    00:24:33:08
Even een voorbeeld. Wat een van
de fabrikanten mij vertelde is dat je...

415    00:24:33:11    00:24:36:01
in Drenthe heb je de LOFAR-installatie.

416    00:24:36:04    00:24:41:03
In een kilometer omtrek mag je daar
gewoon geen uitzending hebben van straling.

417    00:24:41:06    00:24:45:10
En daar is dus met rigoureuze maatregelen,
met kooien van Faraday zijn al die zend...

418    00:24:45:13    00:24:47:19
Alles wat uit kan zenden is afgeschermd.

419    00:24:47:22    00:24:49:24
Dat is heel rigoureus,
en dat willen we ook niet...

420    00:24:50:02    00:24:53:09
maar het is niet alleen maar,
daar ging een van die vragen over...

421    00:24:53:12    00:24:56:21
het is niet alleen maar waar het uitzendt,
maar je zal ook na moeten denken...

422    00:24:56:24    00:25:01:05
hoe gaan we om met deze nieuwe situatie
waar die menigte steeds groter wordt?

423    00:25:01:08    00:25:03:19
Die wordt steeds groter, de drukte
in de ether wordt steeds groter.

424    00:25:03:22    00:25:08:15
De vraag is of die plek nou ethertechnisch
dus de rustigste plek is om te wonen.

425    00:25:08:18    00:25:12:04
Ik denk het wel, ja. In de omgeving
van LOFAR-installaties is het goed radio...

426    00:25:12:07    00:25:14:14
Mensen die zeggen dat ze last hebben...

427    00:25:14:17    00:25:16:17
de vraag is altijd
of dat daadwerkelijk verklaard is...

428    00:25:16:20    00:25:18:24
maar zeggen dat ze last hebben
van die radiofrequenties...

429    00:25:19:02    00:25:21:07
Daar hebben ze geen last.
-...die moeten daar een hutje kopen.

430    00:25:21:10    00:25:23:17
Eelco, help ons,
je hebt er een pollvraag over klaarstaan...

431    00:25:23:20    00:25:26:24
van hoe moeten we hier nou mee omgaan?
-Dat klopt. En de pollvraag luidt als volgt:

432    00:25:27:02    00:25:30:24
Wat zou er moeten gebeuren om
die storing door zonnepanelen op te lossen?

433    00:25:31:02    00:25:32:12
En ik heb voor u drie antwoorden.

434    00:25:32:15    00:25:35:15
Optie A, en klik daar even op
als u het daarmee eens bent:

435    00:25:35:18    00:25:38:24
De normen die voor de aanleg gelden
van zonnepanelen, die moeten strenger.

436    00:25:39:02    00:25:41:20
Dus los het probleem op
aan de kant van de zonnepanelen.

437    00:25:41:23    00:25:45:13
Optie B: De zenders die last ondervinden
van die storing...

438    00:25:45:16    00:25:47:13
die moeten
gewoon maar wat harder gaan zenden.

439    00:25:47:16    00:25:50:15
Dus de verstoorde zenders
moeten wat harder gaan zenden.

440    00:25:50:18    00:25:53:03
Of optie C:
Het zal toch beide moeten gebeuren.

441    00:25:53:06    00:25:58:17
En de normen moeten strenger en de zenders
die zullen wat harder moeten gaan zenden.

442    00:25:58:20    00:26:01:17
En terwijl u bezig bent
met het beantwoorden van deze vraag...

443    00:26:01:20    00:26:07:12
doe dat ook gerust, gooi ik even
een andere vraag erin die ik zie komen.

444    00:26:07:15    00:26:08:21
Mimi die merkt op van:

445    00:26:08:24    00:26:12:16
Ja, als er nu al zo veel omvormers zijn
die niet van de markt gehaald worden...

446    00:26:12:19    00:26:15:24
en we zijn eigenlijk al jarenlang bezig
met het aanleggen van zonnepanelen...

447    00:26:16:02    00:26:20:05
hebben we dan wel een echt probleem?
Want we zien dit dus al jaren.

448    00:26:20:08    00:26:23:01
Ja, dat is wel een interessante vraag.

449    00:26:23:04    00:26:27:03
Ik probeerde het webinar te starten met aan
jou te vragen: Hoe groot is dit probleem?

450    00:26:27:06    00:26:31:12
Nee. Ja. Ja, kijk...
De signalen die wij krijgen...

451    00:26:31:15    00:26:36:16
van die storing op het politie-,
brandweer-, en ambulancenetwerk, dat...

452    00:26:38:13    00:26:42:00
daar acteren wij op.
-Die signalen zijn er dus nog steeds.

453    00:26:42:03    00:26:44:19
Het is nog niet opgelost.
-Dat is nog niet opgelost.

454    00:26:44:22    00:26:46:24
Daar gaan we...
Daar zijn we wel druk mee aan de slag...

455    00:26:47:02    00:26:49:23
maar die zijn nog niet opgelost. En...

456    00:26:50:01    00:26:53:18
Maar ik moet ook verder in de toekomst
kijken. Zoals Leon ook al zegt van:

457    00:26:53:21    00:26:56:18
Goh, we gaan van 10 naar 30, 50?
-50 à 60.

458    00:26:56:21    00:27:01:13
50 gigawatt. Dus er komen veel meer
van dit soort apparaten op de markt.

459    00:27:01:16    00:27:03:01
PV-installaties.

460    00:27:03:04    00:27:07:05
In de energietransitie zullen we ook gaan
kijken naar lokale opslag van energie.

461    00:27:07:08    00:27:10:12
Er komen misschien accupakketten thuis,
daar zit ook een schakelende component in.

462    00:27:10:15    00:27:15:11
Dus die ethervervuiling, etherafval,
waar Jomima het over had...

463    00:27:15:14    00:27:17:16
dat zal een steeds groter probleem worden.

464    00:27:17:19    00:27:22:06
Want dat vertaalt zich in een stijgende
ruisvloer, zoals we dat mooi noemen...

465    00:27:22:09    00:27:24:08
en dat betekent dat de gewenste zenders...

466    00:27:24:11    00:27:28:12
onze mobiele telefoontjes
of onze radio-ontvangst, al die...

467    00:27:28:15    00:27:32:07
die moeten straks harder gaan zenden
om toch ontvangen te kunnen worden.

468    00:27:32:10    00:27:35:13
En dat lijkt me niet de bedoeling,
in de energietransitie niet...

469    00:27:35:16    00:27:37:19
want dat levert
veel meer stroomverbruik op...

470    00:27:37:22    00:27:41:01
en je krijgt steeds meer elektromagnetische
velden in de ether staan.

471    00:27:41:04    00:27:43:13
Dus, kijkend naar de poll,
want ik heb de uitslag hier binnen...

472    00:27:43:16    00:27:46:03
Wat moet er gebeuren om storingen
door zonnepanelen op te lossen...

473    00:27:46:06    00:27:49:22
zegt 90% van de kijkers:
De normen voor die zonnepanelen...

474    00:27:50:00    00:27:52:23
en daarmee bedoelen we dus alle
installaties eromheen, moeten strenger...

475    00:27:53:01    00:27:56:19
en slechts 2% zegt: harder zenden...

476    00:27:56:22    00:28:02:07
en 8% zegt,
dus allebei hele kleine groepen: allebei...

477    00:28:02:10    00:28:05:21
oftewel de normen worden strenger
als het aan onze kijkers ligt, Leon.

478    00:28:05:24    00:28:08:13
Ja. Ik snap natuurlijk
dat dat zo geantwoord wordt.

479    00:28:08:16    00:28:10:16
Ik hoop dat ik heb kunnen schetsen...

480    00:28:10:19    00:28:12:23
dat daarmee
het probleem nog niet helemaal weg is...

481    00:28:13:01    00:28:17:10
vanwege het feit
dat die menigte steeds groter wordt. Daar...

482    00:28:17:13    00:28:21:04
Ja, maar jouw argument is toch juist
een argument om daar wel op in te zetten.

483    00:28:21:07    00:28:24:11
Dat we zorgen
dat we niet CE plus CE plus CE...

484    00:28:24:14    00:28:26:19
in één keer toch nog in de problemen zitten.
-Nee, maar goed...

485    00:28:26:22    00:28:28:22
het is wel een dilemma
hoe je dat dan oplost, want ik...

486    00:28:29:00    00:28:31:21
Wat is het dilemma dan? Dat het geld kost?
-Nou ja, kijk...

487    00:28:31:24    00:28:35:20
Een simpel rekensommetje:
Je mag een bepaald storingsniveau hebben...

488    00:28:35:23    00:28:37:06
en er komt steeds meer bij...

489    00:28:37:09    00:28:40:13
dus gemiddeld moet dan ook
het storingsniveau steeds lager worden...

490    00:28:40:16    00:28:42:24
en is dat technisch haalbaar?
Ja, ik weet het niet.

491    00:28:43:02    00:28:46:14
Voor de groep waar ik mee praat,
de fabrikanten van omvormers...

492    00:28:46:17    00:28:48:11
kun je daar natuurlijk goed naar kijken...

493    00:28:48:14    00:28:51:01
maar ja, dat is
maar een van de vele zendenden...

494    00:28:51:04    00:28:53:12
Maar die zijn gewoon, laten we
de koe maar bij de hoorns vatten...

495    00:28:53:15    00:28:57:20
bang voor een level playing field-
discussie en bang om in een land te komen...

496    00:28:57:23    00:29:01:15
waarin de normen strenger zijn
dan in een ander land, et cetera et cetera.

497    00:29:01:18    00:29:03:19
Dus zij willen...

498    00:29:03:22    00:29:07:05
Uiteindelijk zijn fabrikanten
en ook installateurs nooit heel blij...

499    00:29:07:08    00:29:09:17
als een overheid zegt:
De regels worden strenger.

500    00:29:09:20    00:29:11:21
Nee, nee, maar goed...
Maar ze zijn daar niet bang voor.

501    00:29:11:24    00:29:14:05
Het moet alleen proportioneel zijn,
dat is belangrijk...

502    00:29:14:08    00:29:17:01
dus het moet ook in de timing goed gaan.

503    00:29:17:04    00:29:21:18
En natuurlijk wordt er keihard gewerkt
om dat stralen naar beneden te brengen.

504    00:29:21:21    00:29:24:22
Dat is absoluut aan de orde.
-Harder zenden, kan dat überhaupt?

505    00:29:26:11    00:29:28:18
Ja, dat kan. Ik bedoel...

506    00:29:28:21    00:29:35:02
Als een zendinstallatie niet die weg
kan overbruggen door te veel etherafval...

507    00:29:35:05    00:29:38:04
ja, dan moet je harder gaan zenden.
-En dan komt BNR wat harder binnen.

508    00:29:38:07    00:29:41:17
Ja, dan komt BNR...
Die zal wat verder reiken.

509    00:29:41:20    00:29:43:02
Dat vinden wij wel fijn...

510    00:29:43:05    00:29:45:24
want we hebben nog een aantal witte vlekken
her en der in Nederland...

511    00:29:46:02    00:29:48:06
omdat wij natuurlijk
een commerciële nieuwszender zijn...

512    00:29:48:09    00:29:50:17
en we kunnen niet op
tegen de staatspropaganda van Radio 1.

513    00:29:50:20    00:29:54:09
Dat vinden wij heel lastig. Maar je zegt:
Dit is eigenlijk onwenselijk...

514    00:29:54:12    00:29:56:09
want die ether wordt heel vol.
-Ja. Weet je wel...

515    00:29:56:12    00:30:00:01
Je schreeuwt steeds harder tegen elkaar op
en dat wil je niet. Je wilt...

516    00:30:00:04    00:30:04:01
Wij van Agentschap Telecom
willen die ether zo schoon mogelijk houden.

517    00:30:04:04    00:30:07:03
En voor apparatuur
doen we dat met Markttoezicht...

518    00:30:07:06    00:30:12:23
en mijn collega's zullen ook alles doen
om die norm zo streng mogelijk te maken.

519    00:30:13:01    00:30:16:22
Alleen, dat is altijd een trade-off.
Altijd kom je in een compromissituatie.

520    00:30:17:00    00:30:20:10
Ik kan het heel streng maken,
maar dat gaat heel veel geld kosten.

521    00:30:20:13    00:30:23:10
Slotvraag. Volgend jaar vlak voor kerst
zitten we hier weer...

522    00:30:23:13    00:30:26:06
of in een congreszaal omdat het weer mag,
zou ook leuk zijn...

523    00:30:26:09    00:30:29:23
Hebben we hier dan
een relevante stap in kunnen zetten?

524    00:30:30:01    00:30:34:04
Ik denk in de bewustwording
bij fabrikanten en importeurs...

525    00:30:34:07    00:30:36:04
dat we daar zeker
stappen in kunnen gaan zetten...

526    00:30:36:07    00:30:44:06
En bij consumenten en bedrijven die in
enorme snelheid die zonnepanelen aanleggen?

527    00:30:44:09    00:30:46:12
Daar ligt ook een verantwoordelijkheid.
-Ja. Absoluut.

528    00:30:46:15    00:30:48:04
Dat zijn meestal de installateurs.

529    00:30:48:07    00:30:50:05
Daar ligt
ook een enorme verantwoordelijkheid...

530    00:30:50:08    00:30:53:22
dat ze die apparatuur, die installaties,
goed op de daken aanleggen...

531    00:30:54:00    00:30:57:06
Maar nogmaals, de installateur is degene
die ik inhuur als consument om dat te doen.

532    00:30:57:09    00:31:00:03
Vind je dat er ook een bewustwording
moet komen bij de consument zelf...

533    00:31:00:06    00:31:03:10
of bij het bedrijf zelf waarvan ze
de kippenschuur vol leggen met panelen?

534    00:31:03:13    00:31:05:04
Of kun je dat eigenlijk niet vragen?

535    00:31:05:07    00:31:08:18
De kippenschuur met duizend panelen op het
dak is meer een professionele installatie...

536    00:31:08:21    00:31:10:13
vind ik dan. Bij de consumenten thuis...

537    00:31:10:16    00:31:14:06
Het zou fijn zijn als de consument
bewust is van of iemand stoort...

538    00:31:14:09    00:31:18:16
of je stoort, ja of nee. Dat is onderdeel
van een social-mediacampagne...

539    00:31:18:19    00:31:21:15
die we volgend jaar gaan starten, van:
Stoor ik, ja of nee?

540    00:31:21:18    00:31:23:04
Dat is best wel belangrijk.

541    00:31:23:07    00:31:25:08
En staat het
boven aan de agenda, bij Holland Solar?

542    00:31:25:11    00:31:27:10
De branche
is het gewoon aan zijn stand verplicht...

543    00:31:27:13    00:31:30:03
om dit gewoon professioneel op te lossen,
dus dat...

544    00:31:30:06    00:31:32:21
Holland Solar werkt ook samen
met Techniek Nederland...

545    00:31:32:24    00:31:35:01
om dit gewoon
goed onder de aandacht te brengen.

546    00:31:35:04    00:31:38:06
Ja, en tegen alle zendamateurs
die gekeken hebben, zeg jij: Blijf melden.

547    00:31:38:09    00:31:42:15
Blijf melden. Ja, ja. En wij zullen
er zo veel mogelijk aan doen, dus...

548    00:31:42:18    00:31:45:00
Leuk dat jullie gekeken hebben, jongens.
Hartstikke fijn.

549    00:31:45:03    00:31:47:15
Ik dank Erik Lucas en Leon Straathof...

550    00:31:47:18    00:31:50:14
voor dit gesprek
over de storingen van de zonnepanelen...

551    00:31:50:17    00:31:52:24
maar zij willen
heel graag met jullie doorpraten.

552    00:31:53:02    00:31:56:12
Daar zal Eelco zo kort tekst en uitleg
over geven hoe dat dan werkt.

553    00:31:56:15    00:31:59:05
Om drie uur ben ik op dit podium
in ieder geval weer terug...

554    00:31:59:08    00:32:01:23
met alweer het laatste webinar
van Opstap naar Weerbaarheid...

555    00:32:02:01    00:32:04:07
op deze symposiumdag van het Agentschap...

556    00:32:04:10    00:32:08:22
en die laatste sessie gaat over
de risicoanalyse digitale continuïteit.

557    00:32:09:00    00:32:11:16
Dat zijn drie dure woorden
om te kijken naar laadpalen...

558    00:32:11:19    00:32:17:02
en hoe we zorgen dat we daar de risico's
en de storingen van zo laag mogelijk houden.

559    00:32:17:05    00:32:20:14
En dan gaan we het ook uitgebreid hebben
over cyber en hacken.

560    00:32:20:17    00:32:23:23
Nou, dat is om drie uur.
Eelco, hoe praten we nu verder?

561    00:32:24:01    00:32:28:02
Ja, dank je wel. Het gesprek aan tafel hier
is nu afgelopen, maar we gaan verder.

562    00:32:28:05    00:32:32:03
U gaat verder met de sprekers,
met Leon Straathof en Erik Lucas...

563    00:32:32:06    00:32:34:22
in een online netwerkomgeving.

564    00:32:35:00    00:32:38:06
Dat doen we met een tool,
die noemen we Wonder.

565    00:32:38:09    00:32:41:04
U heeft een linkje naar Wonder
ontvangen via de mail.

566    00:32:41:07    00:32:44:15
De link verschijnt ook nog eventjes
voor de herinnering in de chat.

567    00:32:44:18    00:32:48:14
Klikt u op de link, dan komt u
in een aparte web browse-omgeving...

568    00:32:48:17    00:32:54:04
waar u met een audio-videoverbinding al
uw vragen kan stellen aan Leon of aan Erik.

569    00:32:54:07    00:32:56:21
En ik weet dat er
heel veel vragen voorbijgekomen zijn...

570    00:32:56:24    00:33:00:07
over cyber-aspecten
van zonnepaneelapparatuur...

571    00:33:00:10    00:33:03:00
heel veel vragen
over storingsniveaus van C2000...

572    00:33:03:03    00:33:04:23
die we helaas
niet hebben kunnen beantwoorden...

573    00:33:05:01    00:33:08:13
maar die vragen kunt u nu
rechtstreeks stellen aan de sprekers.

574    00:33:08:16    00:33:10:12
Dus doe dat vooral. Ga naar Wonder.

575    00:33:10:15    00:33:15:04
Bent u in de Wonder-omgeving, dan ziet u
dat u een klein poppetje geworden bent.

576    00:33:15:07    00:33:18:12
U kunt met uw muis klikken,
ergens op het scherm...

577    00:33:18:15    00:33:21:12
dan loopt uw poppetje
naar de muispointer toe.

578    00:33:21:15    00:33:23:20
U ziet ook op het scherm de sprekers staan.

579    00:33:23:23    00:33:27:12
En de sprekers zijn makkelijk te herkennen,
want die hebben allemaal een gele rand.

580    00:33:27:15    00:33:29:20
U ziet ook
een aantal poppetjes met een blauwe rand...

581    00:33:29:23    00:33:32:15
dat zijn de hosts van Agentschap Telecom.

582    00:33:32:18    00:33:35:13
Komt u er even niet uit,
ga naar een van de blauwe poppetjes toe...

583    00:33:35:16    00:33:39:17
of zij komen naar u toe
en ze leggen uit hoe het systeem werkt.

584    00:33:39:20    00:33:43:24
Dus Leon Straathof en Eric Lucas begeven
zich nu naar de laptop die klaarstaat...

585    00:33:44:02    00:33:47:08
zodat ze met u kunnen praten
in een live audio-videoverbinding...

586    00:33:47:11    00:33:50:17
daar kunt u al uw vragen stellen.

587    00:33:50:20    00:33:56:05
Volgt u zo meteen nog de laatste webinar,
de demo van het hacken van een laadpaal...

588    00:33:56:08    00:34:00:04
dan zie ik u weer terug in deze omgeving,
maar wel via een andere link.

589    00:34:00:07    00:34:02:08
U heeft die link ontvangen
via een apart mailtje.

590    00:34:02:11    00:34:04:18
Elk van de webinars heeft z'n eigen linkje.

591    00:34:04:21    00:34:08:02
Dus zorg dat u
in de goeie omgeving terechtkomt.

592    00:34:08:05    00:34:11:21
Voor nu, dank u wel. Ik zou zeggen:
Ga naar de Wonder-omgeving...

593    00:34:11:24    00:34:15:14
en veel plezier
met Erik Lucas en Leon Straathof.