Digitalisering: vriend of vijand van vergroening?

Digitalisering kost stroom. Slimme apparaten verbruiken elektriciteit en datacenters verbruiken zelfs heel veel. Maar digitalisering helpt ook om te vergroenen en elektriciteit te besparen. Zonder slimme digitale systemen kan de energietransitie niet plaatsvinden.

Het derde webinar tijdens het symposium Opstap naar weerbaarheid ging over de duurzaamheid van digitalisering. Wat zijn, vanuit het oogpunt van vergroening en duurzaamheid, de argumenten voor en tegen digitalisering? Hoe kan digitalisering optimaal bijdragen aan de energietransitie? Wat is hierbij de rol van de markt en van de overheid?

Het zijn enkele voorbeelden die aan de orde kwamen tijdens het webinar 'Digitalisering: vriend of vijand van vergroening?'

Sprekers webinar

In dit webinar ging onze presentator Maarten Bouwhuis in gesprek met:

  • Daan Terpstra, directeur beleid Sustainable Digital Infrastructure Alliance
  • René Vroom, hoofd innovatie Agentschap Telecom

Webinar terugkijken

Heeft u het webinar gemist? Of was u erbij, maar wil u graag bepaalde stukken terugkijken? U vindt hier een opname van het webinar: Digitalisering: vriend of vijand van vergroening?

1    00:00:20:16    00:00:24:04
Een welgemeend goedemiddag,
fijn dat u kijkt.

2    00:00:24:07    00:00:28:16
U kijkt naar het symposium Opstap Naar
Weerbaarheid van het Agentschap Telecom.

3    00:00:28:19    00:00:32:21
We zijn zo'n beetje halverwege
deze intensieve congresdag.

4    00:00:32:24    00:00:35:24
Dit online symposium,
natuurlijk vanwege corona.

5    00:00:36:02    00:00:38:08
Maar op een hele slimme manier
georganiseerd.

6    00:00:38:11    00:00:41:17
Zodat u mee kunt doen
en elkaar kunt ontmoeten.

7    00:00:41:20    00:00:44:18
Mijn naam is Maarten Bouwhuis,
host van het hele symposium.

8    00:00:44:21    00:00:48:12
Ik werk als presentator en dagvoorzitter,
als u nu voor het eerst inschakelt.

9    00:00:48:15    00:00:50:19
En ik werk bij BNR Nieuwsradio
als presentator.

10    00:00:50:22    00:00:53:21
Het komende half uur
gaat u kijken naar het webinar...

11    00:00:53:24    00:00:57:10
wat gaat over de vergroening
in relatie tot digitalisering.

12    00:00:57:13    00:01:00:14
Want is die digitalisering
nou een vriend of een vijand...

13    00:01:00:17    00:01:03:16
van vergroening, van verduurzaming?

14    00:01:03:19    00:01:07:07
We krijgen steeds meer slimme apparaten
in ons huis.

15    00:01:07:10    00:01:10:06
Er komt steeds meer digitalisering
in ons leven.

16    00:01:10:09    00:01:17:01
Maar dat vreet allemaal stroom en in
de meeste gevallen ook nog grijze stroom.

17    00:01:17:04    00:01:20:07
Tegelijkertijd heb je die digitalisering
natuurlijk nodig...

18    00:01:20:10    00:01:24:02
om verder te verslimmen
en vooral te vergroenen.

19    00:01:24:05    00:01:28:08
Dat spanningsveld,
daar gaan we het uitgebreid over hebben.

20    00:01:28:11    00:01:31:15
Dit is vanzelfsprekend
een interactief webinar...

21    00:01:31:18    00:01:34:15
en dat betekent dat Eelco Vriezekolk
weer klaar zit.

22    00:01:34:18    00:01:39:01
Hij is mijn interactieve sidekick
tijdens alle webinars.

23    00:01:39:04    00:01:42:24
En hij zit klaar voor jullie
om vragen te beantwoorden...

24    00:01:43:02    00:01:48:14
en ook peilingen aan jullie voor te leggen
dus ik geef heel graag Eelco het woord.

25    00:01:48:17    00:01:51:05
Goedemiddag, mijn naam is Eelco Vriezekolk.

26    00:01:51:08    00:01:54:23
En zoals Maarten net zei,
ben ik vandaag uw stem hier aan tafel.

27    00:01:55:01    00:01:58:05
Want we maken dit heel graag
een interactief webinar.

28    00:01:58:08    00:02:01:24
Iets waar u zelf ook aan deelneemt en
dat kan u doen op verschillende manieren.

29    00:02:02:02    00:02:06:01
Allereerst hebben we de chatfunctie,
die vindt u naast of onder dit scherm.

30    00:02:06:04    00:02:10:16
In de chat typt u al uw vragen,
opmerkingen, discussiepunten...

31    00:02:10:19    00:02:14:05
bijdragen aan het gesprek aan tafel,
wat u maar kwijt wil.

32    00:02:14:08    00:02:16:04
Dus typ vooral in de chat.

33    00:02:16:07    00:02:19:12
Ik zal dat dan vervolgens
namens u inbrengen in het gesprek.

34    00:02:19:15    00:02:22:19
Dat doe ik niet alleen, ik heb
een team van moderatoren achter me...

35    00:02:22:22    00:02:26:12
die me daarbij helpen,
dus maak vooral gebruik van de chat.

36    00:02:26:15    00:02:30:18
Daarnaast doen we ook regelmatig
even een peiling onder u.

37    00:02:30:21    00:02:33:14
En de makkelijkste manier
om dat uit te leggen...

38    00:02:33:17    00:02:38:04
is om de eerste peiling maar te starten.
Dus ik begin meteen met poll nummer één.

39    00:02:38:07    00:02:43:08
En die gaat over wat nou belangrijker is
voor de toekomst van digitaal Nederland.

40    00:02:43:11    00:02:45:23
Als het goed is,
ziet u de poll in beeld verschijnen.

41    00:02:46:01    00:02:52:03
We hebben vier opties en u klikt aan
wat u het belangrijkste vindt.

42    00:02:52:06    00:02:58:16
Is dat A: Een inclusieve en toegankelijke
digitale omgeving voor alle burgers?

43    00:02:58:19    00:03:03:06
Is dat B: Vooral iets gericht op de markt
en de digitale sector?

44    00:03:03:09    00:03:05:20
Dat die voldoende ruimte krijgt
om te innoveren.

45    00:03:05:23    00:03:09:08
Of is dat optie C:
De vergroening en de verduurzaming zelf?

46    00:03:09:11    00:03:11:03
Zou dat voorop moeten staan?

47    00:03:11:06    00:03:14:07
Maak nu uw keuze, ik wil u
daar niet te veel tijd voor gunnen...

48    00:03:14:10    00:03:16:16
want we willen het tempo
er een beetje in houden.

49    00:03:17:22    00:03:21:10
Laten we de poll maar even stoppen,
dan heeft u gezien hoe het werkt.

50    00:03:21:13    00:03:23:05
We gaan er straks nog een paar doen.

51    00:03:23:08    00:03:27:10
En de uitkomsten zijn
dat ongeveer tien procent zegt...

52    00:03:27:13    00:03:31:00
dat inclusiviteit en een goede
digitale omgeving voor burgers...

53    00:03:31:03    00:03:33:11
toch voorop zou moeten staan.

54    00:03:33:14    00:03:38:01
Ongeveer de helft kiest toch voor
verduurzaming en vergroening als hoofddoel.

55    00:03:38:04    00:03:42:23
En de resterende 40, 45 procent
die neemt het vooral op voor ons mkb.

56    00:03:43:01    00:03:47:23
Voor onze innovatoren in Nederland
en die staan voor een goede digitale markt.

57    00:03:48:01    00:03:52:18
Dat is dus hoe de polls werken.
Daarnaast hebben we, zoals gezegd de chat.

58    00:03:52:21    00:03:56:01
Zet daar al uw bijdragen in
en ik breek genoeg in in het gesprek...

59    00:03:56:04    00:03:58:23
om die hier aan tafel te brengen. Maarten.

60    00:03:59:01    00:04:02:22
Dank je wel, Eelco, voor deze
tekst en uitleg en je eerste vraagstelling.

61    00:04:03:00    00:04:07:02
Bij mij aan tafel René Vroom, hij is hoofd
innovatie van het Agentschap Telecom.

62    00:04:07:05    00:04:08:21
Van harte welkom.
-Goedemiddag.

63    00:04:08:24    00:04:11:09
En Daan Terpstra,
hij is directeur beleid...

64    00:04:11:12    00:04:15:14
bij de Sustainable Digital
Infrastructure Alliance.

65    00:04:15:17    00:04:19:07
Sustainable Digital Infrastructure
Alliance, dat u het weet.

66    00:04:19:10    00:04:22:20
Daan, van harte welkom. Dat is een mondvol.

67    00:04:22:23    00:04:26:24
René, mensen stemmen dus verdeeld
op die eerste vraagstelling.

68    00:04:27:02    00:04:30:13
Verduurzaming en vergroening krijgen
toch 30, 40 procent van de stemmen...

69    00:04:30:16    00:04:34:09
als het gaat over wat is nou belangrijk
voor de digitale toekomst van Nederland.

70    00:04:34:12    00:04:39:13
Dus onze kijkers leggen die link.
-Nou, ik denk dat dat ook heel terecht is.

71    00:04:39:16    00:04:43:16
Kijk, als wij kijken naar de digitale
transitie en de energietransitie...

72    00:04:43:19    00:04:47:21
dan is het voor ons heel belangrijk om te
zien dat de energietransitie gaat slagen.

73    00:04:47:24    00:04:51:06
Er zitten eigenlijk twee grote bewegingen
in de energietransitie.

74    00:04:51:09    00:04:54:12
Dat is dat je,
je noemde dat net ook al in je intro...

75    00:04:54:15    00:04:58:09
van grijze naar groene,
duurzame energie gaat.

76    00:04:58:12    00:05:02:24
En de andere is dat het ook gepaard gaat
met veel meer lokale opwekking.

77    00:05:03:02    00:05:04:22
Mensen hebben zonnepanelen thuis.

78    00:05:05:00    00:05:09:09
Je hebt lokale zonnepanelenparken
of windmolenparken.

79    00:05:09:12    00:05:16:08
Dat alles maakt dat met de energietransitie
er 'n veel grotere complexiteit ontstaat...

80    00:05:16:11    00:05:18:05
om alles aan elkaar te verbinden.

81    00:05:18:08    00:05:22:05
En daar zit voor ons,
voor Agentschap Telecom ook de grote rol.

82    00:05:22:08    00:05:24:11
Hoe zorg je dat
de digitale infrastructuur...

83    00:05:24:14    00:05:26:23
ervoor zorgt dat het veilig
en betrouwbaar gebeurt?

84    00:05:27:01    00:05:31:17
Precies. En dat spanningsveld, letterlijk
en figuurlijk als het over energie gaat...

85    00:05:31:20    00:05:34:11
hebben we het ook in de vorige
twee webinars over gehad.

86    00:05:34:14    00:05:38:12
Wellicht zijn er kijkers die nieuw inhaken
of die al eerdere webinars hebben gezien.

87    00:05:38:15    00:05:41:08
Daar gaat dit op voortborduren,
want we willen uitzoeken...

88    00:05:41:11    00:05:47:05
hoe zit het dan daadwerkelijk
met de duurzaamheid van die digitalisering?

89    00:05:47:08    00:05:53:20
Daan, is het daadwerkelijk een probleem
dat je, laten we zeggen...

90    00:05:53:23    00:05:57:06
die duurzaamheid geweld aandoet
als je sneller digitaliseert.

91    00:05:57:09    00:06:00:07
Is dat aan de hand?
-Het is een complex vraagstuk.

92    00:06:00:10    00:06:06:18
De directe tegenstelling is wellicht
niet zo zwart-wit als die werd neergezet.

93    00:06:06:21    00:06:10:16
Digitalisering helpt ons enorm
om de energietransitie mogelijk te maken.

94    00:06:10:19    00:06:14:23
Om te zorgen dat vele deelnemers
aan dit webinar thuis zitten.

95    00:06:15:01    00:06:17:24
Niet hoeven te reizen,
geen CO2 hoeven uit te stoten...

96    00:06:18:02    00:06:21:01
om kennis te nemen
van wat we hier vertellen.

97    00:06:21:04    00:06:25:10
Tegelijkertijd zorgt al dit gebruik
van de infrastructuur daadwerkelijk ook...

98    00:06:25:13    00:06:28:17
voor een fysieke CO2 footprint.

99    00:06:28:20    00:06:32:13
En ik denk dat
in die enorme digitaliseringsslag...

100    00:06:32:16    00:06:36:00
ontslaat ons dat niet van de taak
om dat ook te benadrukken...

101    00:06:36:03    00:06:41:00
en te kijken, hoe kunnen we de sector zelf,
de infrastructuur zelf...

102    00:06:41:03    00:06:43:20
minder CO2 intens maken.
-Ja.

103    00:06:43:23    00:06:48:17
Een van de trends die in de sector zelf,
in de infrastructuur aan de hand is, is 5G.

104    00:06:48:20    00:06:52:20
Meer dan een trend. Het is er al, maar het
wordt intensiever en groter in de toekomst.

105    00:06:52:23    00:06:54:22
Eelco, jij hebt daar een korte vraag over.

106    00:06:55:00    00:06:57:05
Ja, die wil ik graag
aan de kijkers voorleggen.

107    00:06:57:08    00:07:01:13
Het gaat over inderdaad 5G,
het nieuwe systeem voor mobiele netwerken.

108    00:07:01:16    00:07:03:17
Wat zal het energieverbruik daarvan zijn...

109    00:07:03:20    00:07:06:15
in vergelijking met
de huidige mobiele netwerken?

110    00:07:06:18    00:07:11:01
En dan zijn er natuurlijk drie opties.
A: Dat verbruik zal verminderen.

111    00:07:11:04    00:07:13:23
5G zal zuiniger zijn
dan wat we nu hebben staan.

112    00:07:14:01    00:07:18:14
B: Er zal geen verschil zijn, het zal
ongeveer hetzelfde energieverbruik kennen.

113    00:07:18:17    00:07:22:13
Of optie C:
Het verbruik van 5G zal groter worden.

114    00:07:22:16    00:07:27:08
Maak nu even uw keuze en zoals ik net in de
intro al zei, we doen er niet te lang over.

115    00:07:27:11    00:07:31:24
Dus kies snel.
Kies voor A, kies voor B of kies voor C.

116    00:07:32:02    00:07:34:18
Dan mogen we wat mij betreft
de poll nu sluiten.

117    00:07:34:21    00:07:39:17
Dan zien we dat
ongeveer de helft van de mensen...

118    00:07:39:20    00:07:45:18
zegt dat het energieverbruik van 5G
hoger zal zijn dan wat we nu hebben.

119    00:07:45:21    00:07:48:16
Maarten.
-Ja. Dank je wel, Eelco.

120    00:07:48:19    00:07:54:24
Verrast je dat? Is het eigenlijk werkelijk
waar, René? Hebben we een echt antwoord?

121    00:07:55:02    00:08:00:21
Jawel. Allereerst,
het energieverbruik stijgt natuurlijk...

122    00:08:00:24    00:08:05:01
door een toename van het aantal apparaten
keer het vermogen van die apparaten.

123    00:08:05:04    00:08:09:05
En dat staat los van 5G op zich.

124    00:08:09:08    00:08:13:08
Het heeft te maken met 't aantal apparaten,
dus ook als we doorontwikkelen naar 6G...

125    00:08:13:11    00:08:16:01
Future Network Services, et cetera...

126    00:08:16:04    00:08:21:02
dan gaat het uiteindelijk om het vermogen
van de apparaten keer het aantal apparaten.

127    00:08:22:09    00:08:27:11
5G, en er zullen ongetwijfeld in de chat...

128    00:08:27:14    00:08:30:16
ook voldoende mensen zijn
die in de telecomindustrie werken...

129    00:08:30:19    00:08:35:23
heeft de belofte om er juist voor te zorgen
dat het energiezuiniger kan.

130    00:08:36:01    00:08:39:20
En er zitten ook een aantal protocollen
in 5G die dat mogelijk maken.

131    00:08:39:23    00:08:42:04
Dus dat het netwerk an sich
energiezuiniger kan?

132    00:08:42:07    00:08:45:12
Ja, dat het bijvoorbeeld
niet zendt als het niet nodig is.

133    00:08:45:15    00:08:50:03
Dus dat het een slaapstand kan hebben.
Dat je met beamforming kunt werken.

134    00:08:50:06    00:08:52:17
Dus er worden technologieën
met 5G geïntroduceerd...

135    00:08:52:20    00:08:55:16
die maken
dat het energiezuiniger kan worden.

136    00:08:55:19    00:08:58:02
Dus ik denk ook
dat we dat goed moeten opvolgen.

137    00:08:58:05    00:09:01:24
En het heeft natuurlijk ook gewoon
met het verbruik te maken.

138    00:09:02:02    00:09:06:23
Wat wij als mensen verbruiken
aan data en aan apparatuur.

139    00:09:07:01    00:09:08:21
Daar zit dat natuurlijk met name in.

140    00:09:08:24    00:09:12:16
Dus je kunt een systeem hebben, Daan,
wat technisch net iets zuiniger is.

141    00:09:12:19    00:09:15:13
Maar er gaan zoveel meer apparaten
aan dat systeem hangen...

142    00:09:15:16    00:09:19:23
daar is het ook voor bedoeld, dat we
veel verder en sneller digitaliseren...

143    00:09:20:01    00:09:22:15
dat dat op zichzelf
weer meer stroom zal verbruiken.

144    00:09:22:18    00:09:26:05
Ja, klopt, maar dat hoeft niet
per definitie een probleem te zijn.

145    00:09:26:08    00:09:30:08
Op het moment dat je vergroent,
laten we zeggen van onderop...

146    00:09:30:11    00:09:33:16
indien de hele infrastructuur
onderliggend aan...

147    00:09:33:19    00:09:38:18
in dit geval 5G of fiber in de grond
volledig duurzaam is...

148    00:09:38:21    00:09:43:21
dan is het gebruik daarop in ieder geval
vanuit een CO2 footprint perspectief...

149    00:09:43:24    00:09:48:01
per definitie ook duurzaam.
-Ja, maar dat snellere netwerk, 5G...

150    00:09:48:04    00:09:51:15
en de snelheid waarmee apparaten toenemen,
als je alleen al ziet...

151    00:09:51:18    00:09:55:16
de digitale deurbellen die er in Nederland
verkocht worden per maand.

152    00:09:55:19    00:09:58:23
Dat gaat ongelooflijk snel,
dat is maar een klein voorbeeld.

153    00:09:59:01    00:10:02:21
Dat groeit veel sneller dan dat we
ons elektriciteitsnetwerk vergroenen.

154    00:10:02:24    00:10:06:16
Ja, en dat laatste, daar moeten we het
misschien straks nog even over hebben.

155    00:10:06:19    00:10:09:22
Maar daarom is het ook goed
dat we op deze manier in deze sessie...

156    00:10:10:00    00:10:13:24
er ook voor zorgen
dat mensen meer bewust worden...

157    00:10:14:02    00:10:17:15
over het energieverbruik
van überhaupt apparatuur.

158    00:10:17:18    00:10:20:18
En daarmee kunnen ze ook
een stukje zelf sturen.

159    00:10:20:21    00:10:23:18
Dus dat is denk ik een van de dingen
die belangrijk is.

160    00:10:23:21    00:10:27:00
En op die manier kunnen mensen
er ook een stukje zelf aan bijdragen.

161    00:10:27:03    00:10:30:24
Die energietransitie, daar zijn overheid
en bedrijven natuurlijk samen mee bezig.

162    00:10:31:02    00:10:32:16
Allemaal in hun rol.

163    00:10:32:19    00:10:37:10
Maar de SDIA, waar jij aan verbonden bent,
Daan, ik moet het goed zeggen...

164    00:10:37:13    00:10:40:14
Sustainable Digital Infrastructure
Alliance. Wat doen jullie dan?

165    00:10:40:17    00:10:44:10
Onze rol is eigenlijk
om als buitenstaande actor...

166    00:10:44:13    00:10:47:19
de marktpartijen en de overheden
bij elkaar te brengen.

167    00:10:47:22    00:10:50:06
Op welke manier?
-Zie het als een reorganisatie.

168    00:10:50:09    00:10:52:24
Op het moment dat je als bedrijf
reorganiseert...

169    00:10:53:02    00:10:56:24
dan heb je een tijdelijk
project management office ingericht...

170    00:10:57:02    00:11:01:19
om een tijdelijk probleem op te lossen.
Onze tijdelijke NGO...

171    00:11:01:22    00:11:06:18
heeft als doel om het tijdelijke probleem
van klimaatverandering op te lossen.

172    00:11:06:21    00:11:11:19
Ja. Dus je bent een NGO?
Wat doe je dan in de praktijk?

173    00:11:11:22    00:11:16:17
Praten of projecten realiseren?
-Wij verbinden marktpartijen aan elkaar...

174    00:11:16:20    00:11:20:03
om samen de businesscase
in duurzaamheid te ontdekken.

175    00:11:20:06    00:11:27:22
Dus concrete economisch rendabele modellen
te maken en business te maken.

176    00:11:28:00    00:11:31:13
Wellicht straks een voorbeeld. Wat doet
de digitale infrastructuur sector...

177    00:11:31:16    00:11:35:15
zelf eigenlijk nu al
om die duurzaamheid te verhogen?

178    00:11:35:18    00:11:40:12
Wat ik al zei, je ziet in elk geval
dat met de komst van 5G...

179    00:11:40:15    00:11:43:13
er nieuwe technologieën
geïntroduceerd worden...

180    00:11:43:16    00:11:48:03
die ervoor zorgen dat je op die manier
minder energie verbruikt.

181    00:11:48:06    00:11:51:02
Maar soms is het ook heel dichtbij.

182    00:11:51:05    00:11:54:13
Toen ik hierheen liep op weg hiernaartoe
stonden er twee deelauto's...

183    00:11:54:16    00:11:56:16
er stonden een aantal deelscooters.

184    00:11:56:19    00:12:02:01
Dat soort zaken zijn alleen maar mogelijk
doordat er platforms ontstaan...

185    00:12:02:04    00:12:05:12
die het gedeeld gebruik van een scooter
of een auto mogelijk maken.

186    00:12:05:15    00:12:09:01
Dan kom je wel op het spanningsveld
of bijvoorbeeld elektrische stepjes...

187    00:12:09:04    00:12:10:23
die in Nederland nog verboden zijn...

188    00:12:11:01    00:12:15:10
maar waarvan ik in Milaan met ongelooflijk
veel plezier gebruik heb gemaakt...

189    00:12:15:13    00:12:18:06
of dat nou verduurzaming is
of juist niet...

190    00:12:18:09    00:12:22:11
omdat je alleen maar iets toevoegt
in zo'n stad wat weer energie verbruikt.

191    00:12:22:14    00:12:26:01
Voordat we die vraag doen, breek ik
eventjes weer in namens de kijkers.

192    00:12:26:04    00:12:29:04
Want er zijn mensen die een vraag hebben
over de rol van René.

193    00:12:29:07    00:12:31:03
Jaap-Jan vraagt zich bijvoorbeeld af...

194    00:12:31:06    00:12:35:05
wat doet een innovatieafdeling
bij Agentschap Telecom nu eigenlijk?

195    00:12:35:08    00:12:38:14
Dank je, Eelco. Ja, wat doet een
innovatieafdeling bij een agentschap?

196    00:12:38:17    00:12:41:23
Dank, mooie vraag.
Heb je even, zou ik zeggen.

197    00:12:42:01    00:12:45:09
Maar ik zal het even in hele grote lijnen
proberen te doen.

198    00:12:45:12    00:12:49:03
Wij zijn met een team
van 10, 12 mensen bezig.

199    00:12:49:06    00:12:52:19
Gewoon al met de Europese coördinatie
van allerlei ontwikkelingen.

200    00:12:52:22    00:12:56:08
We zorgen ervoor dat we aansluiten
bij de Europese wetgeving.

201    00:12:56:11    00:13:01:14
We hebben een onderzoeksagenda, dus we
zorgen ook dat er onderzoek plaatsvindt.

202    00:13:01:17    00:13:05:17
We zorgen dat we op een aantal trajecten
vooruitlopen...

203    00:13:05:20    00:13:09:05
en meedenken met de verschillende
industriepartijen.

204    00:13:09:08    00:13:13:14
Zo doen we dat op 5G, zo doen we dat op
cybersecurity en artificial intelligence.

205    00:13:13:17    00:13:18:00
Omdat we vinden dat we als agentschap
niet pas op het eind...

206    00:13:18:03    00:13:21:23
maar juist in het begin, aan de voorkant
van de ontwikkelingen mee moeten denken.

207    00:13:22:01    00:13:24:06
Nou, deze drie onderwerpen
die ik net noemde...

208    00:13:24:09    00:13:27:04
dat zijn al strategische onderwerpen
van Agentschap Telecom.

209    00:13:27:07    00:13:31:08
En we hebben de afgelopen jaren
ook besloten dat we bijvoorbeeld...

210    00:13:31:11    00:13:34:06
onze rol op het gebied van energietransitie
willen verkennen.

211    00:13:34:09    00:13:38:10
We hebben al een aantal traditionele rollen
op het gebied van de energie.

212    00:13:38:13    00:13:41:00
Ik noemde al de uitvoering
van de cybersecurity.

213    00:13:41:03    00:13:44:09
Maar ook de graafschades
en apparatuur standaardisatie.

214    00:13:44:12    00:13:47:05
Nou, hoe kunnen we
als Agentschap Telecom...

215    00:13:47:08    00:13:50:22
in dit geval op de energietransitie
nog verder mee nadenken?

216    00:13:51:00    00:13:54:14
Maar ook om steeds dicht bij de industrie
aan te kunnen sluiten.

217    00:13:54:17    00:13:58:00
Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen?
Hoe gaan we die toepassen?

218    00:13:58:03    00:14:00:10
We geven al experimenteervergunningen af.

219    00:14:00:13    00:14:03:11
Kunnen we daar experimenten mee doen?
Kunnen we pilots draaien?

220    00:14:03:14    00:14:05:24
Nou, ik zou zeggen, een hele hoop zaken.
-Ja.

221    00:14:06:02    00:14:10:03
En dat doe ik niet alleen
met het team van deze 10 mensen...

222    00:14:10:06    00:14:14:18
maar voor ons agentschap is dat eigenlijk
een soort mogelijkheid...

223    00:14:14:21    00:14:17:06
om vroegtijdig aan te sluiten
bij de ontwikkelingen.

224    00:14:17:09    00:14:22:06
Angeline van Dijk zei: We willen aan de
voorkant meedoen. Daar is dit een vorm van.

225    00:14:22:09    00:14:26:03
En niet alleen maar toezichthouder zijn
en controleur.

226    00:14:26:06    00:14:30:05
Eelco, dan toch eventjes naar jou toe.
Wellicht zijn er nog meer vragen.

227    00:14:30:08    00:14:33:17
Maar ik wil je ook vragen om de
volgende peiling maar even in te brengen.

228    00:14:33:20    00:14:38:07
Zeker, begin ik even met de peiling,
want die gaat over verduurzaming.

229    00:14:38:10    00:14:42:13
Maar dan wel heel dicht bij huis,
namelijk, wat zou u doen als in uw werk...

230    00:14:42:16    00:14:45:24
uw werkgever u een oud model laptop
zou aanbieden?

231    00:14:46:02    00:14:49:21
Een functioneel model waar u uw werk
mee kan doen maar wel een oudje.

232    00:14:49:24    00:14:53:15
Zegt u dan, antwoord A: Nee, dank je,
ik ga echt niet met oude spullen werken.

233    00:14:53:18    00:14:57:22
Ik heb ook een representatieve rol,
dus nee hoor, voor mij geen oude spullen.

234    00:14:58:00    00:15:01:23
Of B: Het maakt me helemaal niets uit,
zolang ik m'n werk er maar mee kan doen.

235    00:15:02:01    00:15:05:09
Optie A:
Nee, dank je, voor mij liever niet.

236    00:15:05:12    00:15:08:07
Of optie B: Prima, zolang ik
mijn werk er maar mee kan doen.

237    00:15:08:10    00:15:10:07
Maak een keuze, klik op A of B.

238    00:15:10:10    00:15:14:12
Ondertussen ga ik weer even terug naar de
vragen die binnenkomen en de opmerkingen.

239    00:15:14:15    00:15:18:13
En Ernst zegt over die besparing van 5G:

240    00:15:18:16    00:15:22:14
Het hangt er natuurlijk ook van af of je
de oude netwerken vast uitschakelt of niet.

241    00:15:22:17    00:15:27:00
Als 3G en 4G blijven draaien
en daarnaast komt er ook nog 5G...

242    00:15:27:03    00:15:29:20
dan zal het energieverbruik
alleen maar stijgen.

243    00:15:29:23    00:15:32:08
Dat vind ik wel een hele goede.
Dank je wel, Eelco.

244    00:15:32:11    00:15:36:15
Want we moeten ook durven leren
dingen uit te zetten.

245    00:15:36:18    00:15:39:15
Ja, en dat heeft te maken met
backwards compatibility.

246    00:15:39:18    00:15:42:19
Dat we ook zorgen dat we bij
nieuwe technologieën, en ik zeg we...

247    00:15:42:22    00:15:47:05
het is uiteindelijk de hele industrie
samen met allerlei partijen.

248    00:15:47:08    00:15:51:19
Dat we zorgen dat we in nieuwe protocollen
meenemen wat in de oude protocollen zit.

249    00:15:51:22    00:15:55:00
Ja, en dat hebben we tot nu toe
tot 4G niet voldoende gedaan?

250    00:15:55:03    00:15:58:22
Nou, dat wilde ik niet zeggen.
Ik wilde er nog even aan toevoegen dat...

251    00:15:59:00    00:16:01:21
we moeten ons wel realiseren
dat bepaalde systemen...

252    00:16:01:24    00:16:04:18
bijvoorbeeld bij bruggen
en sluizen, et cetera...

253    00:16:04:21    00:16:08:08
maar ook op andere plekken
in onze samenleving...

254    00:16:08:11    00:16:10:16
op dit moment nog gebruik maken
van 2G en 3G.

255    00:16:10:19    00:16:15:23
Dus het is echt wel verstandig gefaseerd
stappen nemen daarin.

256    00:16:16:01    00:16:19:14
Maar dan moeten we het zo slim inrichten
dat we ook dingen kunnen uitzetten.

257    00:16:19:17    00:16:23:09
Wat we minder kunnen doen, daar ging
de pollvraag over. Wat is de uitslag?

258    00:16:23:12    00:16:25:16
Ja, eigenlijk wel verrassend.
Twee derde zegt:

259    00:16:25:19    00:16:29:23
Ik vind het niet erg om een oudere laptop
te krijgen, als ik m'n werk maar kan doen.

260    00:16:30:01    00:16:32:03
Een derde wil toch liever
dat nieuwste model.

261    00:16:32:06    00:16:35:14
Interessant.
-Wel mooi om te horen, toch? Ja, want...

262    00:16:35:17    00:16:39:12
Hangt wel van de definitie van oud af.
Mijn MacBook is zes jaar oud.

263    00:16:39:15    00:16:42:21
Dat wil je niet meer, hoor.
Die moet ik echt aanslingeren 's ochtends.

264    00:16:42:24    00:16:45:23
Ik heb in het vorige gesprek gezegd
dat ik een Nokia 5210 heb...

265    00:16:46:01    00:16:49:12
die het ook nog ontzettend goed doet.
Maar daar gaat het me nu niet om.

266    00:16:49:15    00:16:53:10
Maar ik denk wel dat als je over
vergroening en duurzaamheid nadenkt...

267    00:16:53:13    00:16:57:17
dat je dan bereid moet zijn om ook
te kijken naar: Wat kan ik nog gebruiken?

268    00:16:57:20    00:17:00:17
En vanuit deze twee vragen
vind ik dat wel een mooi antwoord.

269    00:17:00:20    00:17:02:18
Ik ben blij dat veel mensen dat ook doen.

270    00:17:02:21    00:17:06:13
Eigenlijk gaat het over consuminderen, Daan
en is natuurlijk de vraag:

271    00:17:06:16    00:17:09:18
Moeten we ook naar een samenleving toe
die wat duurzamer wordt...

272    00:17:09:21    00:17:12:13
waarin mensen, als het gaat over
digitale technologieën...

273    00:17:12:16    00:17:16:10
want daar hebben we het over, ook bereid
zouden zijn om met wat minder te doen.

274    00:17:16:13    00:17:18:23
Of kan dat niet?
-Ik ben heel erg blij...

275    00:17:19:01    00:17:21:23
dat men ziet dat verduurzaming
veel meer is dan groen.

276    00:17:22:01    00:17:25:20
En onder andere langer doen
met de apparaten die je hebt.

277    00:17:25:23    00:17:30:02
En om dat concreet te maken,
bouwen wij op dit moment bijvoorbeeld...

278    00:17:30:05    00:17:32:19
samen met een aantal partners
hier in Amsterdam...

279    00:17:32:22    00:17:36:10
een soort van, laten we zeggen,
tweedehands datacenter.

280    00:17:36:13    00:17:41:05
Door te bouwen met hardware die normaliter
eigenlijk aan het einde van het leven is.

281    00:17:41:08    00:17:43:14
Daar de levensduur van verlengen.

282    00:17:43:17    00:17:48:22
En zo zorgen dat je een nieuw datacenter
kan bouwen zonder extra footprint qua CO2.

283    00:17:49:00    00:17:53:05
Of gebruik van spaarzame grondstof.
-Een vintage datacenter.

284    00:17:53:08    00:17:55:13
Die had ik nog niet gehoord,
die onthou ik even.

285    00:17:55:16    00:18:00:04
Dat vind ik wel mooi. Oké, maar gaat dat
dan lukken met die oude apparatuur...

286    00:18:00:07    00:18:03:19
die je dan allemaal maar weer, in mooi
Nederlands, compatible moet maken...

287    00:18:03:22    00:18:08:07
om in één datacentrum samen te werken? Dat
lijkt me voor een bouwer heel ingewikkeld.

288    00:18:08:10    00:18:11:05
Niemand zei dat het makkelijk was,
zonder meer.

289    00:18:11:08    00:18:16:22
Maar het is wel, qua capaciteit,
qua werkbaarheid van de apparatuur...

290    00:18:17:00    00:18:21:09
moet het zeker kunnen. Komen er
extra technische uitdagingen? Zonder meer.

291    00:18:21:12    00:18:25:03
Maar is er in onze optiek maar één manier
om dat op te lossen. We gaan bouwen.

292    00:18:25:06    00:18:27:14
We lopen vast tegen
honderdduizend problemen op...

293    00:18:27:17    00:18:29:11
en die gaan we een voor een oplossen.

294    00:18:29:14    00:18:31:20
Je kunt je afvragen
of je er apparatuur in zet...

295    00:18:31:23    00:18:36:04
die juist weer veel meer stroom vraagt
omdat het oudere apparatuur is...

296    00:18:36:07    00:18:40:06
waarbij moderne apparatuur
steeds beter en slimmer wordt gemaakt...

297    00:18:40:09    00:18:44:16
en dus op zichzelf staand duurzamer is.

298    00:18:44:19    00:18:48:22
Ja, dat is een hele goede vraag
en daar houden we ook rekening mee.

299    00:18:49:00    00:18:53:03
Om dat voor een gedeelte aan de voorkant
eigenlijk al af te bakenen...

300    00:18:53:06    00:18:57:14
zorgen we ervoor dat alles draait
op volledig daadwerkelijk duurzame stroom.

301    00:18:57:17    00:19:01:10
Dus dat die extra energievraag
die er eventueel is...

302    00:19:01:13    00:19:03:17
wel kan worden opgevangen
zonder CO2 footprint.

303    00:19:03:20    00:19:06:13
Hier komt de vergelijking
met de auto-industrie naar voren.

304    00:19:06:16    00:19:08:18
Want daar heb je eigenlijk
ook twee debatten.

305    00:19:08:21    00:19:12:16
Er zijn mensen die zeggen: Rij nou
die oude auto lang door, die is al gemaakt.

306    00:19:12:19    00:19:16:06
Dus als je steeds een nieuwe auto
aanschaft, is dat niet erg groen.

307    00:19:16:09    00:19:18:24
En anderen zeggen:
Maar een nieuwe auto is veel groener.

308    00:19:19:02    00:19:23:02
Zeker een elektrische auto, dus moeten we
snelheid maken in die vergroening.

309    00:19:23:05    00:19:26:08
Eén van de manieren om dat te doen,
is dat straks oude diesels...

310    00:19:26:11    00:19:29:24
de stad niet meer in mogen en
dat we sloopregelingen krijgen, et cetera.

311    00:19:30:02    00:19:32:09
Zou er wetgeving of regelgeving
moeten komen...

312    00:19:32:12    00:19:36:12
dat we bepaalde communicatiemiddelen
gewoon niet meer mogen gebruiken...

313    00:19:36:15    00:19:38:03
omdat ze gewoon niet groen zijn?

314    00:19:38:06    00:19:44:12
Niet meer mogen gebruiken,
dat vind ik wel heel erg sterk.

315    00:19:44:15    00:19:50:04
Maar het gaat erom hoe je de mensen daar
uiteindelijk bewust in krijgt en meekrijgt.

316    00:19:50:07    00:19:53:04
Ik denk dat je gebruik moet maken
van nieuwe technologieën...

317    00:19:53:07    00:19:57:09
als je daarmee
een stuk vergroening kunt laten...

318    00:19:57:12    00:20:01:23
Dan hang je er een energielabel aan,
net als bij mijn wasmachine.

319    00:20:02:01    00:20:07:03
Nou ja, dat is een mogelijkheid en
ik vind dat ook best het overwegen waard...

320    00:20:07:06    00:20:12:08
om te kijken bij apparatuur als je dat
gaat kopen, dat je sneller kunt zien...

321    00:20:12:11    00:20:15:21
wat is het energieverbruik ervan
of wat is het dataverbruik?

322    00:20:15:24    00:20:20:01
Dan moet je uitkijken, want dataverbruik is
niet hetzelfde als extra energieverbruik.

323    00:20:20:04    00:20:23:06
Maar je kunt er wel iets over zeggen.
Zo neem je het publiek mee...

324    00:20:23:09    00:20:26:22
in de mogelijkheid
om zelf een besluit te nemen.

325    00:20:27:00    00:20:28:20
Als ik daarop mag aanhaken.
-Zeker.

326    00:20:28:23    00:20:32:19
Ik denk dat juist een soort van een label
of hoe dan ook...

327    00:20:32:22    00:20:36:11
die onderliggende aanname daaronder,
de transparantie die nodig is...

328    00:20:36:14    00:20:41:02
om te zorgen dat je als consument,
als bedrijf een welbewuste keuze maakt...

329    00:20:41:05    00:20:45:05
over de klimaatimpact van de apparatuur die
je gebruikt en diensten die je gebruikt...

330    00:20:45:08    00:20:47:10
die is cruciaal
om te komen tot verduurzamen.

331    00:20:47:13    00:20:49:09
Kan men dat op de thuiswerkplek doen?

332    00:20:49:12    00:20:52:21
Wat kunnen mensen dan zelf doen
om tot een bewuste keuze te komen...

333    00:20:52:24    00:20:56:13
als het gaat over verbruik?
-Op dit moment heel weinig.

334    00:20:56:16    00:21:00:16
Veel van de digitale infrastructuur
is een relatieve black box...

335    00:21:00:19    00:21:06:10
qua energie-, water-, grondstofverbruik.
En juist daar denken wij...

336    00:21:06:13    00:21:10:16
dat er veel meer transparantie moet komen
om een goede beslissing te kunnen nemen.

337    00:21:10:19    00:21:13:19
Maar dat betekent dus,
ik zit op vier social media platformen.

338    00:21:13:22    00:21:17:05
Ik heb een Dropbox en ik heb een iCloud,
ik roep maar iets.

339    00:21:17:08    00:21:19:12
Daar staan 30.000 foto's bij mij in...

340    00:21:19:15    00:21:22:12
omdat ik te lui ben om de eindredactie
te voeren, zeg ik maar.

341    00:21:22:15    00:21:26:06
En er moet een appje komen waarmee ik
precies kan zien wat mijn footprint is...

342    00:21:26:09    00:21:29:21
van mijn digitale gedrag.
-Idealiter, ja.

343    00:21:29:24    00:21:32:13
Oké, Apple laat wel zien
wat ik allemaal doe.

344    00:21:32:16    00:21:35:23
Maar ze koppelen het nog niet aan
hoeveel het uitstoot.

345    00:21:36:01    00:21:40:21
Dat klopt, ja.
-Ik ben het enorm met Daan eens.

346    00:21:40:24    00:21:44:10
Iedere verandering
begint bij bewustwording.

347    00:21:44:13    00:21:48:00
En als je dus mensen meeneemt
met een stuk transparantie over...

348    00:21:48:03    00:21:50:19
waar ze hun keuzeproces in hebben,
hoe dat eruitziet...

349    00:21:50:22    00:21:54:02
en op welke manier
zij er zelf invloed op kunnen hebben...

350    00:21:54:05    00:21:57:15
We hebben 17 miljoen Nederlanders.

351    00:21:57:18    00:22:01:03
Volgens mij, misschien
hier en daar een paar nagelaten...

352    00:22:01:06    00:22:03:17
zijn we allemaal
17 miljoen verstandige mensen.

353    00:22:03:20    00:22:06:23
Ik denk ook wel
dat ze ernaar zullen kijken, ja.

354    00:22:07:01    00:22:12:07
Eelco?
-Jazeker. Vanuit de polls en de chats...

355    00:22:12:10    00:22:16:18
krijgen we ook andere aspecten
van dit spanningsveld naar voren.

356    00:22:16:21    00:22:20:07
Jurrien zegt bijvoorbeeld:
Ja, leuk, dat gebruik van oude laptops...

357    00:22:20:10    00:22:23:09
maar die kunnen sneller uitvallen,
dus wees je daarvan bewust...

358    00:22:23:12    00:22:27:09
anders heb je een continuïteitsrisico
en doe bijvoorbeeld back-ups in de cloud.

359    00:22:27:12    00:22:32:12
En Bas merkt op:
Ja, duurzaamheid, dat is één ding.

360    00:22:32:15    00:22:36:05
Oudere apparatuur is vaak ook onveiliger
op het vlak van cyber.

361    00:22:36:08    00:22:40:12
Dus het heeft ook cybervoordelen door
toch die nieuwste apparaten te gebruiken.

362    00:22:40:15    00:22:43:20
Lang niet alle apparaten
ontvangen ook updates.

363    00:22:45:13    00:22:48:10
Ja, dat zijn zeker waardevolle opmerkingen.

364    00:22:48:13    00:22:52:16
En in dat spanningsveld
moet je dus voortdurend aan de slag.

365    00:22:52:19    00:22:55:16
Er komen geen extra vragen binnen Eelco,
begrijp ik hieruit?

366    00:22:55:19    00:22:59:12
Nu even niet, maar laat ze komen, zet ze
in de chat en ik zet ze hier aan tafel.

367    00:22:59:15    00:23:02:05
Ik wil het dan nog even hebben
over dat datagebruik.

368    00:23:02:08    00:23:05:05
Dat datagebruik dat landt allemaal
in datacenters.

369    00:23:05:08    00:23:09:05
Daar weten we alles van in Nederland.
We hebben er een staan in Hollands Kroon.

370    00:23:09:08    00:23:13:06
En er wordt er eentje gebouwd,
althans mogelijk, in de Flevopolder.

371    00:23:13:09    00:23:16:11
En Daan, die vreten natuurlijk
ongelooflijk veel energie.

372    00:23:16:14    00:23:22:03
Dus gaat de discussie over het feit dat ze
duurzame energie zouden moeten gebruiken.

373    00:23:22:06    00:23:24:16
Moeten we in de toekomst
naar een remming toe...

374    00:23:24:19    00:23:30:05
als het gaat over die exponentiële groei
van data in ons leven?

375    00:23:30:08    00:23:33:04
Ik denk dat dat, zeker gezien
de manier waarop we leven...

376    00:23:33:07    00:23:35:22
en onze economie hebben ingericht,
heel erg moeilijk is.

377    00:23:36:00    00:23:39:11
Waar we voor moeten zorgen,
is dat juist alle data die we verbruiken...

378    00:23:39:14    00:23:44:10
en de infrastructuur die eronder ligt,
dat die volledig duurzaam is.

379    00:23:44:13    00:23:47:10
En dat er dus, nogmaals
veel meer transparantie is over...

380    00:23:47:13    00:23:50:11
maar hoeveel energie
verbruikt het datacenter dan?

381    00:23:50:14    00:23:55:03
Hoeveel water, hoeveel ruimte,
hoeveel grondstoffen...

382    00:23:55:06    00:23:58:22
zijn er nu eigenlijk gemoeid
met het gebruik van zo'n datacenter?

383    00:23:59:00    00:24:02:24
Ik ga toch 'n beetje flauw doen, maar zo'n
datacenter zit dus vol met kattenfilmpjes.

384    00:24:04:20    00:24:08:22
En mag je nou als toezichthouder
een waardeoordeel hebben...

385    00:24:09:00    00:24:11:08
over waar mensen die data voor gebruiken?

386    00:24:13:11    00:24:16:06
Is dat een vraag voor mij?
-Ja, dat lijkt me wel.

387    00:24:16:09    00:24:18:19
Ik dacht nog even
dat je met Daan bezig was.

388    00:24:18:22    00:24:23:11
Nee, Angeline heeft dat vanochtend
ook al eerder gezegd.

389    00:24:23:14    00:24:26:07
Wij gaan niet zozeer over
de inhoud van de boodschap...

390    00:24:26:10    00:24:28:18
maar dat de boodschap
goed en betrouwbaar aankomt.

391    00:24:28:21    00:24:30:18
Dat kan ook niet anders, dat begrijp ik.

392    00:24:30:21    00:24:33:17
Maar Daan, je voelt het spanningsveld
waar ik naartoe wil.

393    00:24:33:20    00:24:38:07
We zijn in een samenleving terechtgekomen
waarin 't dataverbruik per jaar verdubbelt.

394    00:24:38:10    00:24:43:23
Ik gok iets, maar zoiets zal het wel zijn.
En dat vreet ongelofelijk veel energie.

395    00:24:44:01    00:24:47:08
En dit webinar gaat over dat spanningsveld
met die vergroening.

396    00:24:47:11    00:24:52:07
Hoe doorbreken we dat, dat die exponentiële
groei eruit gaat? Of gaat dat niet lukken?

397    00:24:52:10    00:24:57:19
Nou, volgens mij kwamen we hierop
via grote datacenters.

398    00:24:57:22    00:25:01:23
Ik wil daar wel aan toevoegen dat je daar
in elk geval ziet dat zo'n vraagstuk...

399    00:25:02:01    00:25:05:22
komt dan, wat is het, drie weken geleden
uitgebreid in de pers.

400    00:25:06:00    00:25:08:09
Facebook Zeewolde.
-En dat snap ik ook heel goed...

401    00:25:08:12    00:25:10:15
dat het een enorme opschudding geeft.

402    00:25:10:18    00:25:14:04
Nogmaals, wij zijn er als AT
in die zin niet bij betrokken geweest.

403    00:25:14:07    00:25:17:11
Maar wat je wel kunt zien is,
kun je ook in dat voortraject...

404    00:25:17:14    00:25:21:01
überhaupt in de besluitvorming over
waar plaats je dit soort grote zaken...

405    00:25:21:04    00:25:23:18
veel eerder meerdere partijen
mee betrekken?

406    00:25:23:21    00:25:27:24
En ik denk, gezien de schaal van Nederland,
maar ook van dit soort grote datacenters...

407    00:25:28:02    00:25:30:19
dat je daar best wat regie op mag hebben
binnen Nederland.

408    00:25:30:22    00:25:34:01
Het zou gezond zijn dat dat mandaat
niet bij de gemeenteraad ligt...

409    00:25:34:04    00:25:38:23
maar dat we daar landelijk over nadenken.
-Ja, hoe richt je dat in qua constellatie?

410    00:25:39:01    00:25:41:16
Ik kan niet zeggen,
het is niet aan de gemeenteraad...

411    00:25:41:19    00:25:45:10
want we hebben ook met
een stukje staatsrechten te maken.

412    00:25:45:13    00:25:50:19
Maar ja, juist dit soort grote beslissingen
zou je in een groter verband moeten zien.

413    00:25:50:22    00:25:53:15
Zo kijken wij ook
naar de digitale infrastructuur.

414    00:25:53:18    00:25:57:03
We hebben drie grote providers,
daar probeer je overheen te kijken...

415    00:25:57:06    00:25:59:19
en mee te denken hoe je dat voor Nederland
het beste kan doen.

416    00:25:59:22    00:26:03:20
Wetende dat de markt op dit moment
voor een groot gedeelte...

417    00:26:03:23    00:26:10:00
ik zou bijna zeggen voor 98 procent,
de installeerder is.

418    00:26:10:03    00:26:13:15
Maar daar wil ik toch nog even iets
aan toevoegen. Twee belangrijke punten.

419    00:26:13:18    00:26:17:05
Als je wereldwijd kijkt
naar de benuttingsgraad van servers...

420    00:26:17:08    00:26:20:03
dus waar het hele datacenter
straks mee vol staat...

421    00:26:20:06    00:26:23:03
wereldwijd is dat gemiddeld 15 procent.

422    00:26:23:06    00:26:27:15
Dat betekent dat we in ieder geval nog,
mits een aantal technische beperkingen...

423    00:26:27:18    00:26:31:07
maar 85 procent in ons verbruik qua service
kunnen stijgen...

424    00:26:31:10    00:26:35:05
voordat we nieuwe datacenters
hoeven bouwen. Dat is één.

425    00:26:35:08    00:26:39:16
Dat is een wereldwijd gemiddelde, daar zit
wat nuance in links en rechts, maar oké.

426    00:26:39:19    00:26:43:23
Het tweede is dat
op dit moment in Nederland...

427    00:26:44:01    00:26:46:19
Google heeft een datacenter gebouwd
in Groningen.

428    00:26:46:22    00:26:51:18
Microsoft zit in Middenmeer,
Facebook komt zo meteen in de Flevopolder.

429    00:26:51:21    00:26:56:07
Iedereen bouwt zijn eigen infrastructuur
die eigenlijk redundant is.

430    00:26:56:10    00:26:59:22
Dubbelop ten opzichte van wat er al staat.

431    00:27:00:00    00:27:02:19
Dat zijn commerciële bedrijven
die met elkaar concurreren...

432    00:27:02:22    00:27:07:16
met eigenlijk identieke infrastructuur
binnen het gebouw.

433    00:27:07:19    00:27:11:01
Ik denk dat dat een veel nuttiger
discussie is over de wet...

434    00:27:11:04    00:27:14:13
Want daar is een winst te behalen
als je daar de marktwerking uithaalt?

435    00:27:14:16    00:27:19:18
Ik denk dat er winst te behalen is als je
die marktwerking anders omvormt en instelt.

436    00:27:19:21    00:27:23:17
Maar dan zul je dus als land daar in ieder
geval een stukje regie op moeten voeren.

437    00:27:23:20    00:27:26:08
Maar dan bouwen ze het datacenter
in een ander land.

438    00:27:26:11    00:27:29:13
Ja, het is een beetje hetzelfde
als dat we hier rondom Amsterdam...

439    00:27:29:16    00:27:33:18
niet één, maar drie of vier
kolencentrales bouwen...

440    00:27:33:21    00:27:37:20
waarbij we met elkaar concurreren
over de levering van de stroom.

441    00:27:37:23    00:27:39:16
Laten we die zo snel mogelijk sluiten.

442    00:27:39:19    00:27:42:02
Eelco, zijn er nog vragen?
-Zeker, er zijn vragen.

443    00:27:42:05    00:27:44:17
Ik doe ondertussen de laatste poll
voor deze sessie.

444    00:27:44:20    00:27:47:24
Die gaat over die datacenters,
want die verbruiken heel veel stroom.

445    00:27:48:02    00:27:50:08
Stroom wordt automatisch omgezet in warmte.

446    00:27:50:11    00:27:54:04
Die warmte moeten ze vervolgens kwijt
met koeling die ook veel energie gebruikt.

447    00:27:54:07    00:27:57:21
Maar goed, die restwarmte van die
datacenters, wat moeten we daarmee doen?

448    00:27:57:24    00:28:01:06
Het is zonde om dat gewoon
weg te ventileren in de omgeving.

449    00:28:01:09    00:28:04:09
Dus de stelling
waar ik uw antwoord op vraag, is:

450    00:28:04:12    00:28:08:12
Datacenters zouden hun restwarmte
gratis moeten aanbieden voor hergebruik.

451    00:28:08:15    00:28:12:16
Kies A als u het daarmee eens bent
of B als u het daar niet mee eens bent.

452    00:28:12:19    00:28:16:04
En terwijl u kiest uit A of B
heb ik een vraag van Mirjam.

453    00:28:16:07    00:28:20:14
Die zegt: Die energietransitie
is een Europees probleem.

454    00:28:20:17    00:28:24:24
Dat moeten we op Europese schaal oplossen.
Is die vergroening niet net zo'n probleem?

455    00:28:25:02    00:28:29:07
Moeten we dat ook niet in Europa oplossen?
-Ja, dat is een hele goede vraag, Daan.

456    00:28:29:10    00:28:32:19
Je zou hier, als je kijkt naar
verbruik van energie...

457    00:28:32:22    00:28:37:09
en de vergroening van gebruik van data
zou je Europees moeten benaderen.

458    00:28:37:12    00:28:41:23
Ja, het is een Europees probleem,
het is een wereldwijd probleem.

459    00:28:42:01    00:28:43:22
Maar de oplossing begint altijd lokaal.

460    00:28:44:00    00:28:47:17
Oké, want jullie zijn ook
een regionale of een Nederlandse NGO.

461    00:28:47:20    00:28:51:00
We hebben een Nederlandse focus
en op een aantal landen...

462    00:28:51:03    00:28:54:02
maar we zijn een Europees georiënteerde NGO
met een Nederlandse focus.

463    00:28:54:05    00:28:58:03
Juist omdat die oplossing lokaal...
-En waarom ligt die oplossing dan lokaal?

464    00:28:58:06    00:29:01:21
Omdat het lokale bedrijven zijn,
lokale gebruikers...

465    00:29:01:24    00:29:03:22
die samen moeten komen tot een oplossing.

466    00:29:04:00    00:29:06:19
Als ik zonnepanelen wil plaatsen
op mijn datacenter...

467    00:29:06:22    00:29:10:10
dan gebeurt dat lokaal,
dat gebeurt niet op Europees niveau.

468    00:29:10:13    00:29:13:18
Ik kan lokaal een impact maken.
-Oké. Eelco, uitslag van de poll?

469    00:29:13:21    00:29:17:04
Twee derde vindt dat die restwarmte
gratis aangeboden zou moeten worden.

470    00:29:17:07    00:29:20:05
Een derde zegt: Nee, hoor, dat hoeft niet.
-Dank je wel, Eelco.

471    00:29:20:08    00:29:23:04
Daar is een probleem mee geloof ik, Daan?
-Ik denk het wel.

472    00:29:23:07    00:29:26:19
Want door het gratis aan te bieden,
ondanks dat het heel mooi klinkt...

473    00:29:26:22    00:29:29:07
ontdoe je de warmte
van iedere economische waarde...

474    00:29:29:10    00:29:32:17
en daarmee ook
de incentives om te investeren.

475    00:29:32:20    00:29:36:15
Maar kan het nu ook technisch niet,
gratis aanbieden? Of kan het technisch wel?

476    00:29:36:18    00:29:40:02
Je zou het kunnen doen, als facebook.

477    00:29:42:12    00:29:46:19
Ik heb daar het antwoord niet op,
maar ik denk wel dat dit één...

478    00:29:46:22    00:29:50:15
dat merk je ook wel in de samenleving,
wij krijgen er af en toe ook vragen over.

479    00:29:50:18    00:29:54:00
Wat kost het allemaal aan energie,
hoeveel energie kost het, et cetera.

480    00:29:54:03    00:29:57:24
Restwarmte is iets waarvan mensen denken,
gebruik dat dan zo goed mogelijk.

481    00:29:58:02    00:30:02:11
Dus zelf zou ik dan ook denken:
Hoe kunnen we dat technisch beter inzetten?

482    00:30:02:14    00:30:06:03
Ik heb daar het antwoord niet op.
-Technisch gezien kan het zonder meer.

483    00:30:06:06    00:30:10:06
Kan het gratis? Dat ligt aan de investering
en de mate waarin bijvoorbeeld facebook...

484    00:30:10:09    00:30:13:14
Maar je zegt, je moet het niet willen,
want die warmte heeft waarde.

485    00:30:13:17    00:30:16:19
En als je het gaat verkopen,
kun je die waarde in de markt brengen.

486    00:30:16:22    00:30:20:10
Precies. En door te dwingen dat het
gratis is, ontdoe je het van waarde...

487    00:30:20:13    00:30:23:21
en daarmee ook van een soort van incentive
voor bijvoorbeeld facebook...

488    00:30:23:24    00:30:26:01
om te zorgen dat die warmte
aangeboden wordt.

489    00:30:26:04    00:30:29:19
Een ander spanningsveld als je warmte
gaat aanbieden, dat is geen vrije markt.

490    00:30:29:22    00:30:34:14
Dan heb je toch een soort van gebied nodig
wat dan verplicht overgaat op die warmte.

491    00:30:34:17    00:30:38:13
Anders heeft het geen zin. En daar moet
de overheid dus een hard besluit in nemen.

492    00:30:38:16    00:30:41:16
We gaan een woonwijk van Zeewolde
op warmte van facebook zetten.

493    00:30:41:19    00:30:45:05
Daarom is energietransitie zo leuk,
want iedere keer dat je iets oplost...

494    00:30:45:08    00:30:48:18
kom je bij het volgende probleem,
wat dan ook weer een oplossing behoeft.

495    00:30:48:21    00:30:53:04
Liefhebber, ik hoor het al. René,
belangrijkste boodschap over dit thema?

496    00:30:53:07    00:30:58:18
Dat spanningsveld van de vergroening en de
enorme snelheid waarmee we digitaliseren?

497    00:30:58:21    00:31:04:14
We hebben, ik zeg we, als telecomsector
of hoe je het ook wilt noemen...

498    00:31:04:17    00:31:09:13
ICT- en telecomsector, een enorme
versnelling de afgelopen 20, 30 jaar.

499    00:31:09:16    00:31:14:20
Ik vind het ook echt passen bij onze sector
dat we nadenken over het energieverbruik...

500    00:31:14:23    00:31:17:00
en de mogelijke vergroening
en duurzaamheid.

501    00:31:17:03    00:31:20:17
Dus wat dat betreft,
de bewustwording door dit gesprek...

502    00:31:20:20    00:31:23:08
door misschien andere gesprekken,
is enorm belangrijk.

503    00:31:23:11    00:31:28:06
En laten we op die manier als maatschappij
kunnen bijdragen aan de verduurzaming.

504    00:31:28:09    00:31:30:07
En daar waar digitalisering kan helpen...

505    00:31:30:10    00:31:32:12
zet het in om vergroening
mogelijk te maken.

506    00:31:32:15    00:31:35:15
Het is uiteindelijk een dilemma
wat hierin geschetst wordt.

507    00:31:35:18    00:31:38:02
Maar als we steeds zo'n dilemma bekijken...

508    00:31:38:05    00:31:41:03
en aan de kant gaan zitten van
hoe kun je het mogelijk maken...

509    00:31:41:06    00:31:43:19
denk ik dat er fantastische projecten
kunnen ontstaan.

510    00:31:43:22    00:31:46:16
Daan, wanneer is dat datacenter
met die tweedehands apparatuur klaar?

511    00:31:46:19    00:31:48:19
Midden volgend jaar.
-Midden volgend jaar.

512    00:31:48:22    00:31:51:05
Vintage, noemen we het.
-Ja, hartstikke leuk.

513    00:31:51:08    00:31:54:22
Daan Terpstra, René Vroom,
dank je wel voor dit gesprek.

514    00:31:55:00    00:31:59:01
Dit gesprek gaat straks door in Wonder.me,
Eelco zal dit jullie uitleggen.

515    00:31:59:04    00:32:03:17
En om twee uur ga ik weer verder met alweer
het vierde webinar van deze prachtige dag.

516    00:32:03:20    00:32:06:09
Opstap Naar Weerbaarheid
en dat gaat over zonnepanelen.

517    00:32:06:12    00:32:09:20
En de vraag is dan: Is het een energiebron
of is het een bron van zorg?

518    00:32:09:23    00:32:14:21
En dat gaat natuurlijk over beveiliging,
maar het gaat zeker ook over zendamateurs.

519    00:32:14:24    00:32:18:01
Die klagen over slecht
geïnstalleerde zonnepanelen.

520    00:32:18:04    00:32:20:03
Daar moeten we het uitgebreid over hebben.

521    00:32:20:06    00:32:23:12
Voor nu, bedankt voor het kijken
en ik geef de vloer aan Eelco...

522    00:32:23:15    00:32:26:10
om jullie de weg te wijzen in Wonder.me.

523    00:32:26:13    00:32:28:22
Dank je wel.
Een half uurtje is duidelijk te kort.

524    00:32:29:00    00:32:32:16
Maar gelukkig is het gesprek hierbij
niet afgelopen, want wij gaan door.

525    00:32:32:19    00:32:37:04
Wij, u thuis op uw thuiswerkplek en Daan
Terpstra en René Vroom hier in de studio.

526    00:32:37:07    00:32:41:09
En dat doen we met een digitaal
ontmoetingsplatform en dat heet Wonder.

527    00:32:41:12    00:32:45:13
U heeft daarvoor een linkje ontvangen
in de mail die u heeft.

528    00:32:45:16    00:32:49:05
Het linkje komt ook nog eens een keer
hier in de chat te staan.

529    00:32:49:08    00:32:51:03
Dus u kunt dat niet missen.

530    00:32:51:06    00:32:54:10
Klik op de link en u komt in een soort
digitale ontmoetingsruimte.

531    00:32:54:13    00:32:57:06
Het is net een echt congres,
waar je aan een koffietafel...

532    00:32:57:09    00:33:01:20
praatjes kan maken met andere mensen.
Daan en René zullen daar ook aanwezig zijn.

533    00:33:01:23    00:33:05:04
Dus zijn er vragen gesteld
die u nog niet beantwoord heeft gehad...

534    00:33:05:07    00:33:10:11
stel die gerust aan hen. U heeft een beeld-
en videoverbinding, audioverbinding met ze.

535    00:33:10:14    00:33:16:14
Dus stel die vragen aan René of Daan of
maak even kennis met de andere deelnemers.

536    00:33:16:17    00:33:20:02
Wonder werkt heel eenvoudig.
Als u binnen bent in die omgeving...

537    00:33:20:05    00:33:25:03
bent u een klein poppetje. U ziet daar ook
andere poppetjes, die hebben een gele rand.

538    00:33:25:06    00:33:31:04
Dat zijn Daan of René, de sprekers.
U ziet ook poppetjes met een blauwe rand.

539    00:33:31:07    00:33:35:10
Dat zijn de mensen die u kunnen begeleiden,
de hosts in die omgeving.

540    00:33:35:13    00:33:40:04
Klik met uw muis en uw poppetje zal lopen
naar de plek waar u met de muis bent.

541    00:33:40:07    00:33:43:14
Komt u in de buurt van een andere
deelnemer, ontstaat er een cirkeltje.

542    00:33:43:17    00:33:48:03
En dan kunt u met elkaar bellen, facetimen
of teamsen, hoe je het maar wil noemen.

543    00:33:48:06    00:33:52:04
Dus ga gerust naar elkaar toe, u hoeft
geen anderhalf meter afstand te houden.

544    00:33:52:07    00:33:55:19
En u hoeft zeker ook geen mondkapje op.

545    00:33:55:22    00:34:00:03
Volgt u vandaag later nog een webinar, dan
zie ik u weer terug hier in deze omgeving.

546    00:34:00:06    00:34:04:09
Niet via deze link, maar in het andere
linkje dat u ontvangen heeft via de mail.

547    00:34:04:12    00:34:08:05
Elk van de webinars heeft z'n eigen linkje,
dus hou dat goed in de gaten.

548    00:34:10:00    00:34:13:19
Ja, en dat is het voor mij voor nu.
Ga lekker naar Wonder...

549    00:34:13:22    00:34:17:23
en ga ontmoeten met Daan en René.
Dank je wel en tot zo.