Nieuwsbrief Chef Porto – Editie 1 | 2024

Welkom Chefs

Weet jij hoe het ervoor staat met het portosysteem in jouw organisatie? Houd je het frequentiegebruik in de gaten en zorg je dat alle apparatuur up-to-date is? Dan wens ik jou veel plezier bij het lezen van de eerste nieuwsbrief van de Chef Porto community.

Wij zijn niet een toezichthouder die gelijk met het bonnenboekje klaarstaat

De Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) is namens het Ministerie van Economische Zaken verantwoordelijk voor de uitvoering van het Nederlands frequentiebeleid. In de praktijk komt dit erop neer dat we vergunningen verlenen voor het gebruik van frequentieruimte. En toezicht houden op de naleving van de vergunningsvoorwaarden.

Landmobiele netwerken

Marieke Tjoelker is manager Bedrijfsnetwerken bij de RDI. Haar team verleent vergunningen voor landmobiele netwerken, plant de frequenties in en ziet toe op de naleving van de vergunningsvoorwaarden. Marieke: “Het niet naleven van voorschriften komt meestal niet door onwil. Wat wij merken is dat er bij veel vergunninghouders niemand is die zich verantwoordelijk voelt voor het portofoonverkeer. Dat kennis vaak verdwenen is en niemand meer de voorschriften kent en weet hoe die moeten worden nageleefd.”

“Wij zijn niet een toezichthouder die gelijk met het bonnenboekje klaar staat. Het gaat ons om veilig verbonden bedrijfsnetwerken. Iemand binnen de organisatie met kennis over landmobiele communicatie is vaak al voldoende om storingen te voorkomen. Die verantwoordelijke is de Chef Porto. Een Chef Porto weet hoe het portogebruik binnen de eigen organisatie geregeld is en voor welke frequenties er vergunningen zijn. Hij of zij bewaakt en stimuleert het correct frequentiegebruik en is het aanspreekpunt voor ons en voor de leverancier en/of installateur.”

Uit onderzoek blijkt dat 70 procent van de vergunninghouders voor landmobiele communicatie, zoals portoverkeer officieel heet, zich niet goed aan de voorschriften houdt. Het gevolg is dat storingen kunnen ontstaan en zelfs uitval van portofoonverkeer mogelijk is. Om dat te voorkomen, is het van groot belang dat voorschriften worden nageleefd.

Kritische bedrijfsprocessen

Porto- en mobilofoons worden binnen bedrijven voor verschillende doeleinden gebruikt. Bijvoorbeeld in het productieproces waarbij een procesoperator communiceert met de controlekamer, de kraanmachinist aanwijzingen krijgt van een rigger op de grond of de bedrijfshulpverlening snel gealarmeerd wordt bij een calamiteit. “Uitval van het communicatieverkeer verstoort het bedrijfsproces en kan zelfs ongelukken tot gevolg hebben. En dat willen wij voorkomen.”

Er zijn in Nederland ruim 11 duizend vergunningen afgegeven voor landmobiele communicatie. Deze vergunningen geven de gebruiker recht op frequenties die exclusief voor de vergunninghouder zijn gepland of op frequenties die de vergunninghouder moet delen met andere gebruikers. Daarnaast zijn er ook vergunningsvrije frequenties waarop portofoonverkeer mogelijk is, maar de kans op storingen op deze netwerken is veel groter dan op vergunde frequenties. Ongewenst als het gaat om kritische productieprocessen of het aansturen van bijvoorbeeld de bedrijfsbrandweer.

Maar ook op de ‘eigen’ frequentie kan storing ontstaan als voorschriften niet zijn nageleefd. We zien vaak misstanden als het gaat om gebruikte frequenties, opstellocatie van apparatuur, antennehoogte en zendvermogen.

Vergunninghouder verantwoordelijk

Marieke: “Stel dat bij een verbouwing van het bedrijfsterrein de antenne verplaatst wordt, dan kan dat al een storing veroorzaken. Bijvoorbeeld als deze veel hoger komt te staan. Misschien merk je als gebruiker zelf niets van deze verstoring, je kunt wel een storing veroorzaken in een ander netwerk. Dan heb jij goed functionerend portofoonverkeer, terwijl jouw buurman een probleem heeft. Wat we in de praktijk zien is dat bedrijven de werkzaamheden rondom het portofoonverkeer uitbesteden aan bijvoorbeeld een installateur. Maar bedrijven moeten zich ervan bewust zijn dat de vergunninghouder verantwoordelijk blijft. Een installateur kan wel alle werkzaamheden uitvoeren, de eigenaar van de vergunning blijft eindverantwoordelijk voor het juist naleven van de voorschriften.”

De Chef Porto is hét aanspreekpunt voor goed portofoonverkeer binnen een organisatie. Via de Chef Porto wilen wij bereiken dat bedrijven hun portofoon- en mobilofoonsystemen proactief controleren en eventuele onregelmatigheden herstellen. Het doel is betere naleving van de voorschriften en daarmee storingen voorkomen.

Marieke: “Wij willen mensen informeren. Onbewust maakt onbekwaam. Als mensen niet weten waar ze aan moeten voldoen, is het lastig om voorschriften goed na te leven. Daarom geven we graag informatie en willen wij als toezichthouder aan de voorkant komen om storing te voorkomen. Want wij staan als RDI voor een veilig verbonden Nederland.”

Welke vergunningen zijn er?

Analoge en digitale portofoon- en mobilofoonnetwerken VHF/ UHF (onder deze categorie vallen):

1. Vergunningen voor landelijk gebruik. Onder deze vergunning worden frequenties vergund die in heel Nederland gebruikt kunnen worden. Ook door andere gebruikers. Er is kans op medegebruik en dus storingen.
2. Vergunningen voor niet-landelijk (lokaal) gebruik. Onder deze vergunningen worden frequenties vergund voor een specifiek gebied/locatie. Het gaat hier om exclusief uitgegeven en geplande frequenties. Biedt de beste bescherming tegen storing.

Analoge/digitale trunking netwerken

Een trunkingsysteem is een radionetwerk dat portofoon- of mobilofoongesprekken mogelijk maakt. Het systeem kiest automatisch een vrij communicatiekanaal uit een bundel beschikbare frequenties. Na beëindiging van een gesprek komt het communicatiekanaal weer beschikbaar voor de bundel. Vergunningen voor een trunking netwerk worden ook exclusief uitgegeven en gepland. 

Portofoons en mobilofoons voor tijdelijk gebruik (PMT)

Deze vergunning wordt aangevraagd door bedrijven die portofoons of mobilofoons verhuren. Huurders hoeven dan niet zelf een vergunning aan te vragen. Toegewezen frequenties mogen in het hele land gebruikt worden. Ook hier is sprake van gedeeld gebruik, alle aanvragers krijgen dezelfde frequenties toegewezen.

Toepassingen voor afstandsbesturing, telemetrie, radiobeveiliging en –alarmering en DGPS

Dit zijn andere categorieën landmobiele vergunningen:

• Afstandsbesturing > voor apparatuur die op afstand bestuurbaar is.
• Telemetrie > voor het op afstand uitlezen van (medische) parameters
• Radiobeveiliging/-alarmering > voor bijvoorbeeld beveiliging van personen.
• DGPS > voor het nauwkeuriger maken van GPS-plaatsbepaling

Terugblik landmobiel toezicht 2023: ruimte voor verbetering

Veel bedrijven in de industrie en het MKB in Nederland maken in hun bedrijfsvoering gebruik van portofoons en mobilofoons. Apparatuur wordt onder andere gebruikt voor het productieproces, de bedrijfshulpverlening of de bedrijfsbrandweer. Een goed werkend en storingsvrij portofoon- en mobilofoonsysteem draagt bij aan een soepele en veilige bedrijfsvoering.

Onze toezichthouders zien al enkele jaren dat de regels die zijn verbonden aan portofoon- en mobilofoongebruik niet goed worden nageleefd. Bedrijven zijn zich hiervan vaak niet bewust, terwijl niet naleven van de regels juist storingen veroorzaakt

Focus inspecties

Wij namen in 2023, 60 bedrijven onder de loep. Onze collega’s controleerden of de radioapparatuur voldeed aan de technische parameters uit de vergunning. Naleving van de technische parameters verkleint namelijk de kans op storing. Niet alleen bij het gecontroleerde bedrijf zelf, maar ook bij omliggende bedrijven. 
De nadruk van onze inspecties lag het afgelopen jaar op BRZO-bedrijven (Besluit Risico Zware Ongevallen). Dit zijn bedrijven die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken. Juist van hen mag worden verwacht dat zij de regels extra goed naleven.

Naleving van de voorwaarden uit de vergunning doe je niet alleen voor jezelf, maar ook voor je buren.

32 van de 60 bedrijven kregen voor het eerst bezoek van ons

Bij 75% van de bedrijven waar we voor het eerst kwamen, stelden onze inspecteurs één of meerdere overtredingen vast. Deze bedrijven ontvingen na afloop een constateringsbrief. Hierin vroegen wij ze om de vastgestelde overtredingen binnen een termijn van zes weken te herstellen. Na zo’n termijn kunnen wij besluiten om een herinspectie uit te voeren.

28 van de 60 bedrijven kregen herinspecties

Waar in 2022 deze bedrijven nog niet alles op orde hadden, bleek in 2023 dat 26 hiervan het goed voor elkaar hadden. Veel vergunninghouders gaven aan blij te zijn dat de apparatuur weer aan de eisen voldoet. 

Uitkomsten inspecties 2023

	Aantal	Goedkeuring	%	Afkeuring	%
Inspecties	60	34	57	26	43
Eerste inspecties	32	8	25	24	75
Herinspecties	28	26	93	2	7
Waarvan
Brzo-bedrijven	25	14	56	11	44
Eerste inspecties Brzo	13	2	15	11	85
Herinspecties Brzo	12	12	100	0	0

Nadruk op eigenaarschap

Sinds 2022 ligt de nadruk op de vergunninghouder. Met de communicatiecampagne ‘Op zoek naar Chef Porto’, waar je ondertussen bekend mee bent als Chef, willen wij het eigenaarschap van landmobiele communicatie onder de aandacht brengen. We verwachten dat je met de Portopunten-checklist zelf controleert of uw portofoon- en mobilofoongebruik aan de vergunning voldoet. 

In voorgaande jaren lag de focus op het versterken van de banden met en het voorlichten van leveranciers en installateurs. Als deskundige kunnen zij samen met u checken of uw vergunde apparatuur volgens de voorschriften is geïnstalleerd en geprogrammeerd.

Frequentieplanning: Hoe werkt dat?

Het doel van frequentieplanning is om geschikte frequenties te vinden die je exclusief en storingsvrij binnen een beperkt gebied kan gebruiken. De uitdaging voor de frequentieplanner is om de individuele frequenties zo te verdelen dat deze maximaal hergebruikt kunnen worden zonder dat radiosystemen elkaar storen. Hoe verloopt de landmobiele frequentieplanning en welke stappen zijn daarvoor nodig?

Het proces begint bij de vergunningverlener. Deze beoordeelt de vergunningaanvraag (relatie-check, volledigheid van de aanvraag, duidelijkheid over wat wordt aangevraagd), bereidt de vergunning voor en voert die in het vergunningensysteem in. Vervolgens neemt de frequentieplanner het over.

Stap 1: Geografische controle

De eerste stap is de controle of de geografische coördinaten correct zijn en overeenkomen met de opgegeven locatie. Het maakt namelijk veel uit of we een frequentie in bijvoorbeeld het oosten van Groningen of in de Randstad moeten plannen.  Voor deze controle gebruiken we kaarten die in de frequentieplanningstool beschikbaar zijn.

Stap 2: Technische parameters kiezen

In de frequentieplanningstool kiezen we vervolgens de technische parameters: simplex of duplex, het frequentieraster (12,5 kHz of 25 kHz) en de gewenste frequentieband (VHF of UHF). Op basis van deze gegevens stellen we een frequentielijst samen met potentieel toepasbare frequenties.

Stap 3: Verzorgingsgebied bepalen

Het verzorgingsgebied staat standaard op 1 km, maar de frequentieplanner kan dit aanpassen. Eén kilometer rondom de plek waar de antenne is opgesteld, is dan het te beschermen gebied waarop de storingsanalyse is gebaseerd. De storingsanalyse bepaalt of de nieuwe zend- en ontvanginstallatie stoort op al aanwezige radio-installaties. Ook bekijkt het of de nieuwe installatie storing ondervindt van bestaande radionetwerken.

Om voldoende signaal binnen het werkgebied te realiseren, bepaalt de frequentieplanner het benodigde uitgestraalde vermogen. Het gebied waar voldoende signaal aanwezig is, wordt op een kaart rondom het opstelpunt zichtbaar gemaakt en oranje ingekleurd.

Stap 4: Verwijderen van niet-toewijsbare frequenties

In de frequentielijst zitten ook frequenties die we niet kunnen toewijzen, zoals vergunningsvrije frequenties (bijvoorbeeld PMR446), en frequenties voor defensie, politie, slimme meters, enzovoort. Al deze frequenties verwijderen we uit de lijst.

Stap 5: Internationale coördinatie

Radiogolven stoppen niet bij de landsgrens. We moeten daarom controleren of het nieuwe station storingen kan veroorzaken in buurlanden of zelf gestoord kan worden door buitenlands gebruik. In Europa gebruikt men de Harmonized Calculation Method (HCM) om de veldsterkte aan de grens te berekenen.

Stap 6: Afstemming met buurlanden

Als het nieuwe station zich in de buurt van de landsgrenzen bevindt, vallen er nog meer frequenties af. Met de buurlanden is afgesproken dat ieder een gelijk deel van de frequenties tot aan de landsgrens mag gebruiken. Dit betekent voor Nederland dat bijvoorbeeld Duitsland de helft van de frequenties ‘in voorkeur heeft’. Heb je in de grensstreek frequenties nodig, dan heb je minder keuze. De helft van de frequenties is namelijk voor het buurland. Het is dus mogelijk dat maar een kwart van het aantal geschikte frequenties overblijft om te plannen.

Stap 7: Interferentie-analyse

Op basis van de overgebleven frequenties laden we bestaande vergunningen uit het vergunningensysteem in de frequentieplanningstool. We plotten alle operationele stations die zich binnen een bepaalde afstand van het nieuwe station bevinden op een kaart. Vervolgens passen we een interferentie-analyse toe: per frequentie bepalen we welke mate van storing het nieuwe station ondervindt of veroorzaakt. Het resultaat is een frequentielijst die het stoorpotentieel en de toepasbaarheid aangeeft. De frequentieplanner kiest uiteindelijk de meest geschikte frequentie, rekening houdend met hergebruik en zonder dat radiosystemen elkaar storen.

Stap 8: Gedetailleerde analyse en communicatie met buurlanden

Als eenmaal een geschikte frequentie is gevonden, voeren we een gedetailleerde analyse uit. We bepalen of deze frequentie stoort of gestoord wordt. Als dit de uiteindelijke frequentie wordt, verstrekken we de parameters van het nieuwe station aan onze buurlanden.

Stap 9: Afronding Vergunning

Alle parameters zijn bekend en de geschikte frequentie is gevonden. Ons vergunningensysteem beschikt nu over de juiste gegevens. De vergunningverlener kan de vergunning vervolgens afhandelen en verlenen.