Veelgestelde vragen (FAQ) slimme of digitale meter

De analoge energiemeters kunnen niet apart meten hoeveel energie een huishouden gebruikt en teruglevert aan het energienet wanneer de energie met zonnepanelen wordt opgewekt. Maar het is wel belangrijk om dit verschil te kunnen zien. Met deze informatie kunnen netbeheerders namelijk beter omgaan met de groeiende vraag naar energie en de teruglevering ervan. Ook helpt de informatie om te kunnen bepalen waar in Nederland meer kabels nodig zijn om overbelasting en stroomuitval te voorkomen.

Met digitale meters en slimme meters krijgen de netbeheerders de nodige informatie wel. Maar ook de energiemarkt is flink veranderd. Zo is er bijvoorbeeld meer keuze in energiecontracten. De analoge energiemeters zijn niet meer geschikt voor de moderne energiemarkt. Daarom worden ze vervangen door energiemeters die de verschillende energiestromen wel kunnen meten. Dit is ook belangrijk voor een juiste berekening van kosten, vergoedingen en belastingen.

Met de nieuwe Energiewet die geldt vanaf 1 januari 2026, is het verplicht om de analoge meter te laten vervangen door een nieuwe digitale meter of slimme meter. U kunt een nieuwe meter dus niet weigeren. Wel kunt u kiezen welke meter u wilt laten plaatsen: een gewone digitale meter of een slimme meter.

Nederland heeft zes netbeheerders: Enexis, Liander, Stedin, Westland Infra, Coteq, Rendo. Meestal zit er op uw huidige energiemeter een sticker geplakt met de naam van uw netbeheerder. Anders kunt u zien wie uw netbeheerder is door uw postcode en huisnummer in te vullen op de website www.eancodeboek.nl.

De Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) houdt namens de overheid toezicht op de vervanging van analoge energiemeters. Dat is de wettelijke taak van de RDI.

Volgens de nieuwe Energiewet moeten alle huishoudens een geschikte energiemeter hebben. De RDI controleert of de huishoudens die nog een analoge meter hebben een nieuwe geschikte meter laten plaatsen.  

Huishoudens met een analoge meter krijgen een uitnodiging van hun netbeheerder om hun analoge meter te laten vervangen. Alle huishoudens met een analoge meter zijn verplicht om mee te werken aan deze vervanging. Wanneer een bewoner niet meewerkt aan de vervanging, kan de RDI een Last onder Dwangsom (LOD) opleggen. Dit betekent dat de bewoner een geldbedrag moet betalen als hij of zij niet voldoet aan de meewerkingsplicht. Een bewoner kan door betaling van deze dwangsom niet onder de meewerkingsplicht uitkomen. Hij of zij blijft verplicht om de energiemeter te laten vervangen. Dus: niet meewerken kan op den duur geld gaan kosten en dit bedrag kan oplopen zolang niet wordt meegewerkt aan de meewerkingsplicht. Maar zover hoeft het niet te komen.

De RDI helpt ook met informatie en advies. U kunt ons bellen of e-mailen wanneer u vragen heeft over de meterwissel of over de keuze voor een energiemeter.

Energiemeters moeten goed werken, zodat het energienetwerk goed kan draaien en u niet te veel of te weinig betaalt. Dat is wettelijk vastgelegd in de Metrologiewet. Netbeheerders controleren via steekproeven of energiemeters juist meten. De RDI houdt toezicht op deze controles.

Bovendien bewaakt de RDI de digitale veiligheid van het energienet. Netbeheerders zijn verplicht hun systemen goed te beveiligen tegen hacks. Zo helpt de RDI mee om de dienstverlening van netbeheerders betrouwbaar en veilig te houden.

De analoge energiemeter heeft slechts 1 telraam waarmee de het energiegebruik kan worden gemeten. De digitale energiemeter heeft 4 telramen waarmee gebruikte en teruggeleverde energie apart van elkaar kunnen worden gemeten. Analoge energiemeters worden vervangen door energiemeters die de verschillende energiestromen wel apart kunnen meten. Met een digitale meter voldoet u aan de nieuwe Energiewet en met de analoge meter niet. Een digitale meter is eigenlijk een digitale versie van de analoge meter, met als belangrijkste verschil de mogelijkheid om in- en uitstroom van energie apart te meten. Dat apart meten van in- en uitstroom is noodzakelijk wanneer iemand zonnepanelen heeft en energie teruglevert aan het energienet. Een analoge meter kan dit niet. De digitale meter heeft daarnaast geen ‘slimme’ opties en kan niet automatisch communiceren via het internet met uw energieleverancier of netbeheerder. U blijft dus zelf de meterstanden doorgeven aan uw energieleverancier.  

Zie in onderstaande figuur de verschillen tussen de analoge en digitale of slimme meter.

De analoge energiemeter heeft slechts 1 telraam waarmee de afname van energie kan worden gemeten. De slimme energiemeter heeft 4 telramen waarmee gebruikte en teruggeleverde energie apart van elkaar kunnen worden gemeten. Analoge energiemeters zijn niet meer geschikt voor de huidige tijd en energiemarkt. Daarom worden ze vervangen door energiemeters die de verschillende energiestromen wel apart kunnen meten. Met een slimme meter voldoet u wel aan de nieuwe Energiewet en met de analoge meter niet. Een slimme meter meet hetzelfde als een digitale meter. Het belangrijkste verschil tussen een analoge en slimme meter is de mogelijkheid om de in- en uitstroom van energie apart te meten. En daarnaast beschikt de slimme meter over een communicatiemodule. Met deze communicatiemodule deelt de slimme meter de meterstanden automatisch met de energieleverancier. U hoeft dit dus niet meer zelf door te geven. Met een slimme meter kunt u bovendien een dynamisch energiecontract afsluiten waarmee u kunt sturen op uw eigen energieverbruik tijdens dal- en piekuren.

Zie in onderstaande figuur de verschillen tussen de analoge en digitale of slimme meter.

Een digitale energiemeter met een communicatiemodule wordt een slimme energiemeter genoemd. Een digitale energiemeter zonder communicatiemodule heeft geen slimme opties waarmee u inzicht krijgt in het eigen energieverbruik. Via de communicatiemodule kunnen de meterstanden automatisch worden doorgegeven aan de netbeheerder en energieleverancier zonder tussenkomst van de bewoner. U kunt er ook voor kiezen om de communicatiemodule uit te laten schakelen.  

In de onderstaande figuur ziet u de verschillende kenmerken van de analoge, digitale en slimme meter.

U kunt eenvoudig controleren welke energiemeter er is in een woning (of bedrijfsruimte) met de volgende afbeeldingen.

Zowel de digitale meter als de slimme meter heeft een digitaal schermpje en een knipperend ledlampje. Een slimme meter heeft daarnaast ook een zogenaamde P1-poort. De P1-poort is een aansluiting voor apparaten waarmee u het eigen energieverbruik ‘live’ (real-time) kunt volgen. Vaak zit de P1-poort verscholen achter een klepje. Twijfelt u? Neem contact op met uw netbeheerder.

Twijfelt u welke meter u heeft? Kijk of er een P1-poort aanwezig is of neem contact op met de netbeheerder.

Het vervangen van de analoge meter is verplicht voor alle huishoudens met een analoge energiemeter. Maar ook voor iedereen die een analoge energiemeter heeft in een kleine bedrijfsruimte met een stroomverbruik kleiner of gelijk aan 3x80 ampère.

Er zijn 3 uitzonderingen op de regel:

1. Als de meter niet het daadwerkelijke energieverbruik meet, maar een voorspelbaar verbruik heeft, zoals bij straatlantaarns of lichtborden buiten. (Dit heet een onbemeten aansluiting.)
2. Als het technisch niet mogelijk is om de meter te vervangen. (De netbeheerder beoordeelt of vervanging van een analoge energiemeter technisch uitvoerbaar is.)
3. Als iemand stroom krijgt van een gesloten systeem, bijvoorbeeld bij bedrijven waar de stroom via een afgescheiden particulier systeem binnenkomt. (Dit heet een gesloten distributiesysteem.)

Analoge energiemeters zijn verouderd en passen niet meer bij de huidige tijd en energiemarkt. Dat komt omdat analoge energiemeters niet apart van elkaar energiegebruik en teruglevering van energie aan het net kunnen meten. Vooral bij woningen met zonnepanelen is een digitale meter of slimme energiemeter noodzakelijk om goed te meten hoeveel energie er wordt opgewekt, hoeveel energie daarvan de bewoners zelf gebruiken en hoeveel zij teruggeven aan het energienet. Het apart meten van in- en uitstroom van energie is belangrijk omdat daarmee en de juiste kosten, vergoedingen en belastingen kunnen worden berekend. Zo betaalt niemand te veel of te weinig. Met slimme meters kunnen netbeheerders bovendien beter zien waar bijvoorbeeld extra stroomkabels nodig zijn om netcongestie of stroomuitval te voorkomen. Het vervangen van analoge energiemeters door digitale meters of slimme meters is vastgelegd in de Energiewet die vanaf 2026 geldt.

Nee, vanaf het moment dat de nieuwe Energiewet op 1 januari 2026 ingaat, kunt u de vervanging van de analoge energiemeter door een nieuwe digitale of slimme energiemeter niet meer weigeren. Alle huishoudens hebben een meewerkingsplicht. De RDI heeft de wettelijke taak om toezicht te houden op deze verplichting. De RDI kan huishoudens (of gebruikers van bedrijfsruimten) die blijven weigeren in het uiterste geval dwingen met het opleggen van een Last Onder Dwangsom (LOD). Maar zover hoeft het niet te komen. Liever helpt de RDI huishoudens bij het overstappen van energiemeter met transparante informatie en gerichte ondersteuning.

Anders dan een slimme meter heeft een digitale meter geen communicatiemodule. Hacken is dus onmogelijk. Geen communicatiemodule betekent wel dat de digitale meter niet automatisch de meterstanden doorgeeft aan de netbeheerder. U moet de meterstanden dus zelf doorgeven aan de energieleverancier.

Net als bij internetbankieren en mobiel bellen is 100% veiligheid niet te garanderen. Het risico op hacken is wel heel klein gemaakt. Zo voldoen alle slimme meters aan wettelijke veiligheidseisen, en hebben de netbeheerders uitgebreide maatregelen genomen om het dataverkeer en -netwerk met de nieuwste technologie te beveiligen.

Om uw privacy te beschermen is in de wet vastgelegd wie uw meetgegevens mag inzien, voor welke doelen en onder welke voorwaarden. Dit voorkomt dat iedereen zomaar kan meekijken. Welke meterstanden de netbeheerder en de energieleverancier voor welk doel mogen gebruiken, staat in de Elektriciteitswet 1998 (dit wordt vanaf 2026 de Energiewet):

• De netbeheerder mag de meterstanden gebruiken voor taken zoals het onderhouden en beheren van het netwerk.
• De netbeheerder leest de standen uit, verzamelt ze en stelt ze ter beschikking aan de energieleverancier. Met deze gegevens kan die de kosten verrekenen.

Op de persoonsgegevens die de netbeheerder en energieleverancier verwerken, is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing. Ook is de netbeheerder gebonden aan de Gedragscode Slim Netbeheer en de Nederlandse Eisen Privacy en Security versie 2.2 van Netbeheer Nederland.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) en de Autoriteit Consument en Markt (ACM) houden toezicht op de inzet van slimme meters. De AP houdt toezicht op de verwerking van persoonsgegevens. De ACM houdt toezicht op de werking van de energiemarkt en de consumentenbescherming.

In een reglement hebben de ACM en de AP afspraken gemaakt over samenwerking. Beide partijen informeren elkaar over lopende zaken en wisselen informatie uit. De ACM en de AP kunnen samen optrekken als er iets misgaat. Ook kunnen ze elkaar ondersteunen door bijvoorbeeld klachten door te sturen.

Volgens de Metrologiewet moeten energiemeters voldoen aan de Europese Meetinstrumentenrichtlijn. Hierin staan bijvoorbeeld eisen voor de nauwkeurigheid van de meter. De richtlijn stelt ook eisen aan duurzaamheid en veiligheid. De netbeheerders controleren of meters aan de wettelijke eisen blijven voldoen. Dit doen zij aan de hand van steekproeven. De RDI ziet erop toe dat de netbeheerders controleren.

Het kan voorkomen dat uw meter na een controle wordt afgekeurd. Als blijkt dat een bepaald type meter niet goed meet, worden alle meters van dit type vervangen. Ook wanneer andere meters van hetzelfde type nog goed meten. In de informatiebladen over afgekeurde elektriciteitsmeters, gasmeters en warmtemeters vindt u meer informatie over afgekeurde meters.

Denkt u dat het energieverbruik niet klopt, of heeft u andere vragen over uw verbruik? Dan kunt u contact opnemen met de energieleverancier. Reageert de meter niet goed, bijvoorbeeld wanneer u iets indrukt? Is er een storing, of heeft u andere technische vragen? Dan kunt u contact opnemen met de netbeheerder.

Tijdens een stroomstoring wordt er geen stroom verbruikt of opgewekt. De meter meet dan dus geen stroom. De laatste gemeten hoeveelheid stroom blijft bewaard. Zodra de stroomstoring is opgelost, werkt de meter vanzelf weer.